Potrzebne dodatkowe finansowanie i konkretne działania. Uwagi RPO do projektu Strategii na Rzecz Osób z Niepełnosprawnościami 2020-2030

- Tylko kompleksowe i długofalowe działania realizowane według określonego harmonogramu i z wykorzystaniem odpowiednich środków finansowych mogą zapewnić zmianę charytatywnego modelu niepełnosprawności na model oparty na prawach człowieka – zwraca się w swoim liście do Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych Pawła Wdówika, Adam Bodnar, Rzecznik Praw Obywatelskich (RPO).

 

W liście tym Rzecznik przedstawia swoje uwagi do Strategii i tego jak była konsultowana. 

 

Do 12 czerwca trwały konsultacje publiczne dot. projektu uchwały Rady Ministrów w sprawie przyjęcia pierwszego w kraju dokumentu „Strategia na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami 2020-2030”. Jego celem jest m.in. realizacja postanowień Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych w Polsce. 

W ocenie Rzecznika przygotowana przez rząd Strategia stwarza szansę, by w znaczny sposób przybliżyć Polskę do wdrożenia postanowień Konwencji ONZ. Tym niemniej wymaga ona konkretnych zmian, które zagwarantują jej rzeczywistą realizację.  Do tego zaś – zdaniem Adama Bodnara – potrzebne jest zaangażowanie samych osób z niepełnosprawnosciami. 

 

Tymczasem, jak zauważa Rzecznik, w projekcie Strategii brak informacji o jakimkolwiek zaangażowaniu środowiska osób z niepełnosprawnościami w jej przygotowywanie. Zwłaszcza, że proponowana procedura konsultacji w żaden sposób tego nie zapewnia. Choćby dlatego, że czas wnoszenia uwag wynosił tylko dwa tygodnie. 

Zdecydowany sprzeciw RPO budzi kwestia finansowania działań podejmowanych w ramach Strategii. A dokładniej niezwiększenie wydatków ponad to, co wskazano w ustawie budżetowej na dany rok oraz w planach finansowych jednostek samorządu terytorialnego. 

 

- Oznacza to, że Strategię przygotowano z założeniem, że nowe zadania w obszarze ochrony praw osób z niepełnosprawnościami nie pociągną za sobą żadnych skutków finansowych dla budżetu państwa – stwierdza Adam Bodnar. – Takie założenie jest nie tylko chybione, ale stawia pod znakiem zapytania wiarygodność całego dokumentu. Doświadczenie wskazuje, że projektowanie ambitnych celów bez wskazania źródeł ich dodatkowego finansowania skutkuje albo ich nierealizowaniem, albo dodatkowym obciążeniem odpowiedzialnych za nie instytucji, kosztem innych ustawowych zadań – dodaje.

 

Według Rzecznika Praw Obywatelskich prowadzenie polityki społecznej wymaga odpowiedzialności i przyznania, że realizacja praw człowieka, a także zasady równego traktowania, nie jest działaniem bezkosztowym – ale działaniem wartym poniesionych kosztów.

Kolejnym zarzutem Rzecznika Praw Obywatelskich do Strategii jest brak uwzględnienia szczególnej sytuacji dziewczynek i kobiet z niepełnosprawnościami i zjawiska dyskryminacji krzyżowej – zwłaszcza dotykającej seniorów. 

 

Najliczniejszą grupą osób z niepełnosprawnościami są osoby starsze, które mierzą się z trudnościami wynikającymi ze stanu zdrowia – zwraca uwagę RPO. – Są one podwójnie narażone na gorsze traktowanie, izolację społeczną, biedę i przemoc, a także na odsunięcie od wsparcia w przypadku jego ograniczonych zasobów. Fragmentaryzacja polityk odnoszących się do osób starszych i osób z niepełnosprawnościami przyczynia się do pomijania ich szczególnych potrzeb – podkreśla.

Rzecznik przy okazji przypomina, że Polska wciąż nie ratyfikowała protokołu na zgłoszenie skarg do Komitetu Praw Osób Niepełnosprawnych przy ONZ. Ale też o zastrzeżeniu do samej Konwencji, które dotyczy wciąż funkcjonującego w Polsce ograniczenia prawa do zawierania małżeństw przez osoby z niepełnosprawnościami. 

 

Rzecznik zauważa, że w Strategii planuje się pogłębioną analizę ustawodawstwa i praktyk dotyczących ubezwłasnowolnienia oraz możliwości wprowadzenia w jej miejsce modelu wspieranego podejmowania decyzji. Jednak według niego, zamiast rozciągniętych w czasie analiz, potrzebne jest efektywne działanie dla zapewnienia równości wobec prawa osobom z niepełnosprawnością intelektualną lub psychiczną.

 

Podobnie – stwierdza Adam Bodnar – jest z psychiatrią dziecięcą. Twórcy Strategii dostrzegli problem, ale proponowane przez nich działania wydają się dalece niewystarczające.

 

Z uwagami Rzecznika Braw Obywatelskich można zapoznać się na stronie jego biura.