ADHD – tornado w rodzinie

Tekst pochodzi z nowego cyklu magazynu "Integracja" - FORUM RODZICÓW. Zachęcamy wszystkie osoby zainteresowane problemami związanymi z wychowaniem dziecka z różnymi rodzajami niepełnosprawności do kontaktu z redakcja. Jeśli znasz jakąś terapię, która pomogła twojemu dziecku albo inną sprawdzoną metodę, która zaowocowała pozytywnymi zmianami, podziel się nią z innymi, napisz do nas: redakcja@niepelnosprawni.pl .

Więcej artykułów z cyklu Forum rodziców znajdziesz w styczniowym numerze magazynu "Integracja" z 2005 r. m.in. 10 pytań o szkołę integracyjną, alfabet płaczu niemowlaka, ulgi i uprawnienia dla rodziców, jak rozmaiać z dzieckiem o sprawach intymnych.

Co to jest ADHD?

Pełna nazwa brzmi: Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji uwagi (ang. Attention Deficit Hyperactivity Disorderl.)
Zespół ADHD pełnoobjawowy trzykrotnie częściej rozpoznawany jest u chłopców. U dziewczynek zazwyczaj występuje ADD - zespół zaburzeń koncentracji uwagi bez nadpobudliwości ruchowej. Badania wykazują, że liczba dzieci z rozpoznaniem ADHD wzrasta w porównaniu do innych zaburzeń.
Zaburzenia koncentracji uwagi, impulsywność, nadruchliwość - to charakterystyczne cechy zespołu ADHD. Utrudniają dziecku naukę (ADHD towarzyszy często dysleksja, dysgrafia i dyskalkulia) oraz nawiązanie kontaktów z rówieśnikami i dorosłymi.

ADHD nie wynika z dziecięcej złośliwości. Nadpobudliwe zachowania nie są też winą "czegoś" lub "kogoś". ADHD jest zaburzeniem związanym z odmiennym funkcjonowaniem mózgu. Dzieciom nadpobudliwym trudniej odbierać informacje z otoczenia - oddzielić ważne od błahych czy wybrać i skupić się na jednej rzeczy. Medycznie - reakcje te wiążą się z zaburzeniami wydzielania w organizmie neuroprzekaźników - zwłaszcza dopaminy i noradrenaliny.

Dzieci nadpobudliwe "szybciej robią, niż myślą", mają kłopoty z rozpoznaniem potencjalnego zagrożenia. Sprawne działanie mózgu może też zostać zachwiane w wyniku uszkodzeń powstałych w życiu płodowym lub podczas porodu - np. urazów i chorób podczas ciąży, konfliktu serologicznego, nieprawidłowego porodu czy niedotlenienia mózgu. Często wskazuje się, że ADHD jest wynikiem pewnych cech genetycznych. Elementy nadpobudliwości można zaobserwować też u krewnych dziecka - rodzeństwa i rodziców. Przyczyn zaburzeń uwagi czy koordynacji upatruje się także w nieodpowiedniej diecie (konserwanty) i otoczeniu, w którym działają liczne sprzęty wytwarzające pole magnetyczne - telefony komórkowe, automatyczne sekretarki, kuchenki mikrofalowe czy komputery. Do niedawna też obarczano odpowiedzialnością za wystąpienie zespołu ADHD samych rodziców. Jednak badania pokazały, że napięta atmosfera, nerwowy tryb życia rodziny, skrajny rygor czy nadopiekuńczość, nadmierna krytyka, napotykana agresja - nie sprzyjają rozwojowi żadnego dziecka. Nie tylko tego z ADHD.

Czy twoje dziecko ma ADHD?

Zespół ADHD rozpoznaje przede wszystkim psychiatra dziecięcy, często z pomocą psychologa. Niezwykle ważne są też obserwacje rodziców - pierwsze oznaki ADHD można zauważyć już przed 7. rokiem życia. Na co zwrócić uwagę?

1. Czy dziecko ma trudności z zadania mi szkolnymi i obowiązkami w domu?
2. Czy trudno mu skupić się na jednej grze lub zabawie?
3. Czy niechętnie wykonuje zadania wymagające długiego w czasie wysiłku?
4. Czy sprawia wrażenie wiecznie roztargnionego?
5. Czy wykonywanie poleceń sprawia mu trudność?
6. Czy częściej niż inne dzieci przynosi uwagi od wychowawców za złe zachowanie? 
7. Czy wyraźnie rozprasza się, słysząc jakiś dźwięk lub hałas?
8. Czy trudno mu jest usiedzieć w jednym miejscu?
9. Czy wierci się nerwowo, zaciska ją ręce lub stopy?
10. Czy jest mało zręczne?
11. Czy z trudem odpoczywa, siedzi lub bawi się w spokoju?
12. Czy jest nadmiernym gadułą?
13. Czy świat jego wyobrażeń miesza mu się z rzeczywistością?
14. Czy biega, jakby nigdy nie wyczerpywała mu się energia?
15. Czy odpowiada niepytane, wtrąca się do rozmów, nie słucha do końca?
16. Czy częściej niż zwykle jest drażliwe - łatwo przechodzi od płaczu do śmiechu?
17. Czy wobec innych jest konfliktowe, a nawet agresywne?
18. Czy może jest nadmiernie lękliwe i bojaźliwe?

Odpowiedź "tak" na większość pytań wcale nie oznacza, że u dziecka występuje ADHD.

Zanim padnie diagnoza: ADHD, należy wykluczyć inne dolegliwości związane z nadmiernym pobudzeniem czy kłopotami z koncentracją, tj. zaburzenia hormonalne, niedowidzenie, niedosłuch, lęk i depresję, niedorozwój umysłowy.]eśli zaś trudności pojawią się nagle, mogą być po prostu reakcją na stres lub chorobę somatyczną.

Jak ujarzmić tornado?

Pierwszy krok to akceptacja dziecka i faktu, że przebywanie z nim nie zawsze jest miłe. Praca z dzieckiem nadpobudliwym trwa 24 godziny. Konieczne w tym procesie jest współdziałanie kilku grup: terapeutów - psychiatry dziecięcego i psychologa, którzy w razie potrzeby wspomogą terapię odpowiednimi środkami farmakologicznymi, rodziców oraz wychowawców i nauczycieli. Ok. 70 proc. dzieci "wyrasta" z nadpobudliwośći, ale nieodpowiednie podejście może prowadzić do groźnych powikłań ADHD.

Gdzie po pomoc?

Ośrodki Zdrowia Psychicznego dla Dzieci i Młodzieży
Poradnie Psychologiczno-Pedagogiczne 
Stowarzyszenia pomoc dzieciom z ADHD

Opracowanie: Magda Gajda
Konsultacja: Irena Wielowiejska-Comi, psycholog

Źrdódło: "INTEGRACJA" I (70), styczeń -luty 2005, str.: 46