Linie lotnicze mają obowiązek udzielania wszelkiej pomocy osobie z niepełnosprawnością, ale też prawo odmówienia jej rezerwacji biletu na wybrany przez nią lot. Komisja Ochrony Praw Pasażerów oraz Departament Ochrony i Ułatwień w Lotnictwie Urzędu Lotnictwa Cywilnego opracowały „Przewodnik dla pasażerów niepełnosprawnych i o ograniczonej sprawności ruchowej podróżujących drogą lotniczą”.
Przewoźnicy lotniczy oraz pracownicy obsługi lotnisk mają obowiązek udzielania pomocy pasażerom z niepełnosprawnością oraz tym, które mają problemy z poruszaniem się z innych przyczyn – np. ze względu na wiek. Przewoźnicy muszą się z tego obowiązku wywiązać nawet, jeśli pasażer nie poinformuje ich podczas rezerwacji o formach pomocy, których oczekuje.
Urząd Lotnictwa Cywilnego zaleca jednak, aby pasażer niesprawny ruchowo przed podróżą samolotem zastanowił się, jakiego rodzaju pomocy będzie potrzebował, i zapoznał się ze szczegółowymi zasadami bezpieczeństwa obowiązującymi w linii lotniczej, którą wybrał. Informacje takie dostępne są na lotniskach, w biurach podróży i bezpośrednio w liniach lotniczych.
Personel lotniczy (w porcie i samolocie) udzielający pomocy osobom niesprawnym ruchowo jest w tym zakresie odpowiednio przeszkolony. Osoby takie nie posiadają jednak szczegółowej wiedzy na temat różnych rodzajów niepełnosprawności i spowodowanych nimi ograniczeń, dlatego pasażer powinien udzielić im koniecznych rad i wskazówek.
O pomocy potrzebnej w trakcie podróży należy poinformować linie, ich przedstawiciela lub organizatora wycieczki podczas rezerwacji lub najpóźniej na 48 godz. przed lotem. Rezerwacji można dokonać przez internet, ale jeśli konieczne są szczegółowe objaśnienia, to lepszy jest kontakt telefoniczny. Zawsze też można poprosić o potwierdzenie zgłoszenia na bilecie lub planie podróży, co ułatwi późniejsze zgłoszenie ewentualnej reklamacji.
Jeśli linia lotnicza dysponuje mniejszymi samolotami, trzeba liczyć się z tym, że liczba miejsc dla pasażerów niesprawnych ruchowo podróżujących tym samym lotem może być na ich pokładach ograniczona. Linie lotnicze mają więc prawo odmówić osobie z niepełnosprawnością rezerwacji biletu na dany lot, jeśli zasady bezpieczeństwa ustalone przez te linię nie pozwalają na przewóz takiego pasażera, albo rozmiar samolotu lub jego drzwi sprawiają, że przyjęcie go na pokład jest niemożliwe. W przypadku odmowy linie muszą powiadomić pasażera o jej przyczynach.
W większości przypadków linie wymagają, aby pasażer, który nie może samodzielnie zapiąć pasów, opuścić miejsca i dotrzeć do wyjścia ewakuacyjnego, a także jeść, przyjmować leków lub ma kłopoty z oddychaniem, podróżował w towarzystwie osoby, która zapewni mu pomoc.
Niezmiernie ważne jest zaświadczenie lekarskie zezwalające na lot. Pasażer z niepełnosprawnością powinien się o nie postarać w sytuacji, gdy istnieje podejrzenie, że lot może wpłynąć negatywnie na jego stan zdrowia. Zaświadczenie umożliwi też przeniesienie w bagażu podręcznym płynnych lekarstw lub sprzętu medycznego, który jest konieczny w czasie podróży.
Przed dotarciem na lotnisko warto zapoznać się z jego planem i znaleźć punkt, w którym pasażerowie z niepełnosprawnością mogą zgłosić się po pomoc. Punkt ten znajduje się zwykle przy wejściach do terminali, na parkingach (także z miejscami dla osób z niepełnosprawnością), blisko przystanków autobusowych lub stacji kolejowych. Po przybyciu na lotnisko pasażer z niepełnosprawnością powinien - w wyznaczonym przez linie lotnicze czasie - zgłosić się wprost do takiego punktu lub stanowiska odprawy biletowo-bagażowej (check-in). W tym drugim miejscu należy potwierdzić zgłoszenie pomocy. Przy odprawie przez internet oraz przy korzystaniu z samodzielnych stanowisk odprawy trzeba wybrać najbardziej dogodne miejsce, w którym personel lotniska mógłby udzielić pomocy.
Jeśli pasażer porusza się na wózku, będzie mógł na nim pozostać prawdopodobnie do momentu opuszczenia poczekalni przedodlotowej. Czas przesiadki na wózek udostępniony przez port lotniczy zależy od organizacji portu. Prywatny wózek pasażera zostanie odprawiony wraz z innymi jego rzeczami. Przewoźnicy lotniczy mają obowiązek transportowania w czasie jednego lotu nie więcej niż dwóch urządzeń do poruszania się, w tym elektrycznych wózków inwalidzkich. Jeśli nie mogą przetransportować wózka danego pasażera, powinni zawiadomić go o tym na 48 godz. przed lotem. Dokonując rezerwacji, warto więc od razu zaznaczyć, że konieczny będzie przewóz wózka. Linie lotnicze stosują też własne regulaminy dotyczące przewozu sprzętu medycznego, np. butli z tlenem, dlatego przed wybraniem linii warto się z nimi zapoznać.
Kontrola bezpieczeństwa na lotniskach dokonywana jest w sposób uwzględniający stopień i rodzaj niepełnosprawności. Jeśli pasażer nie może przejść samodzielnie przez bramkę magnetyczną, poddawany jest kontroli manualnej przy bramce lub kontroli osobistej w oddzielnym pomieszczeniu z pełnym zachowaniem prywatności. Sprzęt umożliwiający poruszanie się – wózki, kule, laski – również poddawany jest kontroli.
Zwykle porty lotnicze oznakowane są bardzo wyraźnie i pasażerowie nie mają kłopotów z odnalezieniem windy, poczekalni z miejscami dla osób z ograniczoną sprawnością lub dostosowanej toalety. Jeśli nie radzą sobie w poszukiwaniach, mogą skorzystać z pomocy obsługi portu, ale pomoc ta nie obejmuje asysty w toalecie. Pracownik lotniska może więc pomóc podjechać pod drzwi toalety, ale nie wejdzie do niej, aby pomóc pasażerowi. Niektóre porty nie stosują informacji głosowej o lotach, ale umieszczają je na specjalnych tablicach lub ekranach, które powinny być dostosowane także do potrzeb osób słabowidzących.
Pasażerowie z niepełnosprawnością lub ograniczoną możliwością poruszania się zwykle wprowadzani są na pokład samolotu jako pierwsi –poprzez rękaw lub po schodach, ale wtedy już przy pomocy np. krzeseł z szelkami (mniejsze samoloty) lub wind. Jeśli po wejściu na pokład pasażer nie może dostać się na miejsce samodzielnie, zostanie przetransportowany na wózku, który zapewni obsługa samolotu.
Niestety swobodne przemieszczanie się pasażera na wózku podczas lotu może być ograniczone rozmiarami kabiny pasażerskiej. Dlatego przewoźnicy zobowiązani są do umieszczenia pasażerów z ograniczoną sprawnością w ten sposób, aby miały one dostęp do najważniejszych punktów kabiny – np. toalet (niektóre samoloty szerokokadłubowe mają toalety dostosowane dla osób z niepełnosprawnością) – nawet jeśli miejsca przydzielane są w trakcie odprawy, a nie rezerwacji. Jeśli pasażer, który ma trudności w poruszaniu się, potrzebuje więcej niż jednego miejsca w samolocie, to za to dodatkowe będzie musiał niestety zapłacić, ale zwykle w takich sytuacjach opłata jest niższa, niż za miejsce podstawowe. Wózki inwalidzkie nie zawsze mogą być umieszczane w kabinach i zwykle przewożone są w lukach bagażowych. Jeśli więc pasażer porusza się na wózku elektrycznym, warto, aby umieścił na nim informację, w jaki sposób działa i jakimi bateriami jest zasilany.
Przewoźnicy są zobowiązani do przekazywania istotnych informacji o locie wszystkim pasażerom w dostępnej dla nich formie. Psy przewodniki przewożone są również na pokładzie samolotu, bez dodatkowych opłat. Ograniczenia stosowane przez linie lotnicze co do transportu zwierząt – przewóz w klatkach, w specjalnym luku – nie dotyczą psów przewodników. Te o większych rozmiarach sadzane są na podłodze, a mniejsze na kolanach właścicieli.
Pasażerowie z ograniczeniami w poruszaniu się opuszczają kabinę jako ostatni, bo poruszanie się po pustej kabinie jest łatwiejsze i bezpieczniejsze. Jeśli jednak muszą zejść z pokładu jak najszybciej, bo np. spieszą się na następny lot, powinni uprzedzić o tym przewoźnika i obsługę samolotu. Prywatny sprzęt pasażera, który służy mu do poruszania się, powinien być dostępny zaraz po wylądowaniu. Jeśli uległ zniszczeniu lub zagubieniu, zarządca portu lotniczego zobowiązany jest do dostarczenia pasażerowi sprzętu zastępczego, ale nie musi on być identyczny jak jego prywatny.
Personel portu docelowego ma obowiązek udzielenia pomocy pasażerowi z niepełnosprawnością w wydostaniu się z samolotu, przemieszczeniu się do hali bagażowej, odbiorze bagażu, dopełnieniu procedur przylotowych (imigracyjnych, celnych), uzyskaniu informacji o lotach połączeniowych, dostaniu się do punktów, w których pasażer może skorzystać z innych środków transportu, np. taksówek lub autobusów.
Jeśli pasażer z niepełnosprawnością nie będzie zadowolony z poziomu otrzymanej pomocy, może złożyć skargę do portu lotniczego lub przewoźnika, a jeśli nie będzie usatysfakcjonowany odpowiedzią, może odwołać się do działającej w imieniu prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego Komisji Ochrony Praw Pasażera.
Autor: Magdalena Gajda. Fot. Piotr Stanisławski, www.sxc.hu
Data opublikowania dokumentu: 2010-08-03, 14.52