Przymusowy pobyt w domu opieki społecznej narusza prawo do wolności

Europejski Trybunał Praw Człowieka orzekł, że przymusowe umieszczenie osoby ubezwłasnowolnionej w domu opieki społecznej narusza prawo do wolności. Wydał tym samym wyrok przeciwko Polsce w odniesieniu do sprawy jednego z obywateli – S.K., co do którego zastosowano niezgodne z prawem rozwiązanie.

Jak informuje Helsińska Fundacja Praw Człowieka (HFPC), S.K. został ubezwłasnowolniony przez sąd w 2000 r. z powodu schizofrenii. Dwa lata później wbrew swej woli umieszczono go w domu opieki społecznej.

Wielokrotnie bezskutecznie występował on o uchylenie ubezwłasnowolnienia. W 2007 r. Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok stwierdzający naruszenie konstytucji z powodu braku możliwości zaskarżenia ubezwłasnowolnienia przez samego ubezwłasnowolnionego. Wyrok ten wpłynął na zmianę przepisów kodeksu postępowania cywilnego, ale gdy S.K. wystąpił do sądu, jego wniosek został odrzucony, gdyż przepisy nie weszły jeszcze wówczas w życie.

S.K. wystąpił ze skargą do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (ETPCz), wnosząc, że został umieszczony w domu opieki społecznej wbrew swej woli, oraz skarżąc decyzje sądów, które ignorowały jego argumentację dotyczącą badań psychiatrycznych.

„Orzekając o naruszeniu prawa do wolności, ETPCz stwierdził, że S.K. „pozostawał pod stałym nadzorem i nie miał możliwości opuszczenia domu [opieki społecznej – przyp. red.] bez odpowiedniej zgody”. ETPCz uznał, że przetrzymywanie skarżącego w domu opieki społecznej było nieuzasadnione, a on sam powinien mieć możliwość kwestionowania decyzji o umieszczeniu go w placówce” – informuje HFPC.

- Po raz pierwszy, w polskiej sprawie, Trybunał uznał, że umieszczenie w domu opieki społecznej stanowi naruszenie wolności. Ta sprawa pokazuje, jak ważne jest wprowadzenie sądowej kontroli umieszczania osób w domach opieki społecznej –  mówi dr Adam Bodnar, wiceprezes HFPC.

Opinię przyjaciela sądu w postępowaniu przed ETPCz złożyła organizacja Mental Disability Advocacy Center (MDAC), zwracając uwagę, że w sprawie S.K. mogło dojść także do naruszenia zakazu dyskryminacji przy korzystaniu z innych praw przez osoby ubezwłasnowolnione. – Złożenie przez MDAC opinii świadczyło o systemowym charakterze tej sprawy, która odnosi się do praw osób ubezwłasnowolnionych nie tylko w Polsce, ale również w całej Europie – komentuje Barbara Grabowska, prawniczka HFPC. ETPCz przyznał skarżącemu 10 000 euro zadośćuczynienia.