Dysleksja - problem rozwojowy

Twoje dziecko ma kłopoty z czytaniem, zapamiętywaniem zasad gramatycznych i liczeniem? Sprawdzasz zeszyty i widzisz koślawe literki układające się w nieczytelne wyrazy o przekręconym brzmieniu? Zanim zarzucisz dziecku lenistwo, albo wpadniesz w panikę, czy przypadkiem nie jest opóźnione w rozwoju - zacznij je obserwować. To może być DYSLEKSJA.

Foto: Piotr Stanisławski

Termin został utworzony od greckich wyrazów – dys, czyli „brak czegoś”, oraz lexicos, czyli „słowa”. DYSLEKSJA oznacza specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu wywołane zaburzeniami niektórych funkcji poznawczych i motorycznych u dzieci, które umysłowo rozwijają się w sposób prawidłowy. Jako przyczyny owych zaburzeń specjaliści najczęściej wymieniają czynniki dziedziczne, mikrouszkodzenia lub niedokształcenie układu nerwowego dziecka w okresie płodowym, okołoporodowym i pierwszych miesiącach życia, a w okresie przedszkolnym i szkolnym - zaniedbania środowiskowe i dydaktyczne. Dysleksja może także wynikać z pewnych zaburzeń w przepływie informacji pomiędzy mózgiem a aparatem mowy, ręką, uchem, okiem - co ma ścisłe powiązanie z pamięcią wzrokową, słuchową i ruchową. Dzieci dyslektyczne mają trudności w nauce nie tylko języka polskiego czy matematyki, ale też geografii. Trudno im „wyczuć" stosunki przestrzenne na mapie i nie orientują się w stronach świata. W geometrii nie dostrzegają różnic w kształtach figur i nie potrafią wyobrazić sobie brył, a w chemii nic potrafią zapamiętać wzorów reakcji. Nie rozumieją też pojęć abstrakcyjnych. Potrafią jedynie przyswoić je słownie. Uczą się więc regułek i zasad na pamięć. Ogromne kłopoty sprawiają im także języki obce - zwłaszcza rosyjski, który ma inne litery alfabetu.

ZABURZENIA DYSLEKTYCZNE

Występują one w kilku postaciach - łącznie lub samodzielnie. Są to:

DYSLEKSJA - dziecko rozwijające się prawidłowo intelektualnie ma problemy z opanowaniem umiejętności czytania, a często także i pisania. Nie umie pisać liter czy słów, które słyszy, myli litery i wyrazy o podobnym brzmieniu i zapisie np. „p” z „b” czy „d” z „b”, pada-bada; przestawia i opuszcza litery, sylaby lub przekręca końcówki wyrazów. Mały dyslektyk nie lubi czytać - zwłaszcza głośno. A ponieważ nie rozumie tego, co czyta, nie opowie treści tekstu. Aby uniknąć zarzutów o nieuctwo, zgaduje słowa albo mówi z pamięci już usłyszaną czytankę. Część dyslektyków nic osiąga nigdy biegłości w czytaniu.

Foto: S. GJENERO/sxc.hu

DYSGRAFIA - to trudności w opanowaniu umiejętności pisania poprawnego pod względem graficznym. Objawami dysgrafii są niedokładności w odtwarzaniu liter, ich połączeń, kształtów; dobieranie niewłaściwych proporcji liter w obrębie wyrazów, nierówne zagęszczenie pisma czy różne stopnie nachylenia liter w jednym wyrazie. Koślawe literki i bazgroły, pozaginane kartki w brudnym zeszycie nie zawsze więc oznaczają, że dziecko jest niechlujne.

DYSORTOGRAFIA - jest jednym z rodzajów zaburzeń umiejętności pisania. Dotyczy trudności w opanowaniu poprawnej gramatycznie pisowni wyrazów - w tym rażące i nagminne popełnianie błędów ortograficznych, pomimo doskonałej znajomości zasad pisowni.

Foto: T.A. POSZWA/sxc.hu

DYSKALKULIA - to specyficzne trudności w opanowaniu rachunków symbolicznych i liczbowych, czyli kłopoty w liczeniu - zwłaszcza w odejmowaniu, oraz w prostych
 
działaniach matematycznych. Dyskalkulia występuje prawie zawsze wraz z dysleksją. Przypadki czystej dyskalkulii dotyczą zaledwie 1 proc. uczniów.

KOMPLEKSOWA POMOC
Jak podają badania statystyczne, w Polsce ok. 10 proc. społeczeństwa przejawia cechy dyslektyczne. Problem ten występuje u 10-15 proc. dzieci. Ale też, jak pokazują przykłady Tomasza Edisona, Alberta Einsteina, Winstona Churchilla czy Agaty Christie - kłopoty dyslektyczne można przezwyciężyć. Efekty są tym lepsze, im wcześniej podjęta została terapia i im bardziej zaangażowali się w nią rodzice.

Dziecko dyslektyczne pozbawione wsparcia narażone jest na pogłębianie się już istniejących trudności szkolnych, które w konsekwencji mogą doprowadzić do zaburzeń nerwicowych - np. agresji czy fobii. Jeśli więc sami zauważymy niepokojące zmiany lub sugestie takie zgłosi nauczyciel - nie lekceważmy ich. Przede wszystkim zaprowadźmy malucha do lekarza, aby wykluczył inne schorzenia - np. neurologiczne czy wady słuchu albo wzroku, które mogą mieć wpływ na trudności szkolne.

Dzieci, u których stwierdzono dysleksję, po badaniach przeprowadzonych przez psychologa i pedagoga, objęte są tzw. terapią pedagogiczną. Prowadzona jest na różne sposoby. Najczęściej stosowanymi metodami są:

• pomoc nauczyciela i pedagoga szkolnego - dostosowana indywidualnie do potrzeb każdego ucznia. Uczeń taki jest inaczej oceniany - np. przy dysgrafii zwracana jest uwaga tylko na treść prac pisemnych; ma też zwiększony czas na napisanie wszelkich sprawdzianów i na odpowiedzi ustne;
• zajęcia korekcyjno-kompensacyjne w grupach - przygotowane na podstawie diagnozy psychologicznej przez pedagoga korekcyjnego;
• zajęcia indywidualne w poradni psychologiczno-pedagogicznej;
• w szkołach, gdzie jest więcej dzieci dyslektycznych, powstają klasy terapeutyczne;
• turnusy terapeutyczne organizowane przez szkoły i Polskie Towarzystwo Dysleksji;
• ćwiczenia prowadzone przez rodziców, zgodnie ze wskazówkami pedagoga, za pomocą książek, pism, gier, zabaw, programów multimedialnych o tematyce dyslektycznej.

Dekalog rodziców dzieci dyslektycznych

NIE
„Nie czyń bliźniemu, co Tobie niemile”

1. Nie traktuj dziecka jak chorego, kalekiego, niezdolnego, złego lub leniwego.
2. Nie karz, nie wyśmiewaj dziecka w nadziei, że zmobilizujesz je do pracy.
3. Nie łudź się, że dziecko "samo z tego wyrośnie", "weźmie się w garść", "przysiadzie fałdów" lub że ktoś je z tego „wyleczy".
4. Nie spodziewaj się, że kłopoty dziecka pozbawionego specjalistycznej pomocy ograniczą się do czytania i pisania, i skończą się w młodszych klasach szkoły podstawowej.
5. Nie ograniczaj dziecku zajęć pozalekcyjnych, aby miało więcej czasu na naukę, ale i nie zwalniaj go z systematycznych ćwiczeń.
   
   TAK
   „Strzeżonego Pan Bóg strzeże"
   
6. Staraj się zrozumieć swoje dziecko, jego potrzeby, możliwości i ograniczenia, aby zapobiec trudnościom szkolnym.
7. Spróbuj jak najwcześniej zaobserwować trudności dziecka: na czym polegają i co jest ich przyczyną. Skonsultuj się ze specjalistą (psychologiem, pedagogiem, logopedą).
8. Aby jak najwcześniej pomóc dziecku:
   - zaobserwuj w codziennej pracy, co najskuteczniej pomaga twojemu dziecku,
   - korzystaj z odpowiedniej literatury i fachowej pomocy nauczyciela terapeuty (w formie terapii indywidualnej i grupowej),
   - bądź w stałym kontakcie z nauczycielem i pedagogiem szkolnym.
9. Bądź życzliwym, pogodnym, cierpliwym przewodnikiem i towarzyszem swego dziecka w jego kłopotach szkolnych.
10. Chwal i nagradzaj dziecko nie tyle za efekty jego pracy, ile za włożony wysiłek. Spraw, aby praca z dzieckiem była przyjemna dla was obojga.

Dekalog opracowała: prof. dr hab. Marta Bogdanowicz. Tekst pochodzi ze strony internetowej Polskiego Towarzystwa Dysleksji: www. dysleksja.waw.pl.

Adres Oddziału Warszawskiego, gdzie można uzyskać wszelkie informacje na temat dysleksji i ośrodków terenowych PTD:
01-819 Warszawa Bielany, ul. Żeromskiego 14,
tel. 022 864 20 66, faks 022 865 14 20

Opracowanie: Magdalena Gajda
Źródło: Integracja 1/2006