Aktywność zawodowa osób niepełnosprawnych (2004)

Główny Urząd Statystyczny przeprowadził w 2004 roku badanie dotyczące „Stanu Zdrowia ludności Polski”. Niniejszy raport dotyczący aktywności ekonomicznej osób niepełnosprawnych został opracowany na podstawie danych zebranych podczas tego badania.

Badaniem objęto ponad 14,5 tys. gospodarstw domowych, w których zbadano 42991 osób, mieszkających na obszarach miejskich i wiejskich całego kraju, w tym 35248 dorosłych w wieku 15 lat i więcej oraz 7743 dzieci do 14 roku życia. Następnie wyniki badań zostały uogólnione na ludność zamieszkującą na stałe w Polsce według stanu w dniu 31 grudnia 2004 roku.
W tej grupie prawie 32 miliony osób to osoby sprawne, co stanowi około 84% mieszkańców Polski, natomiast osób niepełnosprawnych było w tej grupie około 6 milionów, co stanowi około 16% ludności.

Wykres 1
Procent osób niepełnosprawnych oraz sprawnych wśród ogółu ankietowanych

W grupie osób niepełnosprawnych prawie 60% to mieszkańcy miast (około 40% to mieszkańcy wsi). Natomiast około 46% osób niepełnosprawnych to mężczyźni, a 54% stanowią kobiety. Ponadto warto również wspomnieć, że 48% osób niepełnosprawnych to niepełnosprawni zarówno prawnie, jak i biologicznie, 30% to niepełnosprawni tylko prawnie, a 22% to niepełnosprawni tylko biologicznie.

Analiza danych dotyczących wykształcenia osób niepełnosprawnych, pozwala stwierdzić, że najwięcej osób niepełnosprawnych (36%) ma wykształcenie podstawowe. Wykształcenie średnie oraz zasadnicze zawodowe deklaruje po 23% osób niepełnosprawnych. Wykształcenie wyższe posiada zaledwie 7% osób niepełnosprawnych (Wykres 2). Warto w tym miejscu również podkreślić, że aż 7% niepełnosprawnych ma wykształcenie poniżej podstawowego.

Wykres 2
Wykształcenie osób niepełnosprawnych

W badanej grupie osób niepełnosprawnych zaledwie 18% jest aktywnych zawodowo. Wykres 3 przedstawia odsetek osób niepełnosprawnych aktywnych oraz biernych zawodowo w zależności od typu niepełnosprawności. Wyraźnie widoczna jest znaczna przewaga osób niepełnosprawnych biernych zawodowo nad aktywnymi zawodowo. Widoczne jest również, że zdecydowana większość biernych zawodowo to osoby niepełnosprawne zarówno prawnie, jak i biologicznie. Wśród osób aktywnych zawodowo najwięcej jest osób mających niepełnosprawność tylko prawną – jednak w grupie tej różnice nie są znaczące.

Wykres 3
Osoby niepełnosprawne aktywne i bierne zawodowo w zależności od rodzaju niepełnosprawności

Wśród osób niepełnosprawnych aktywnych zawodowych ponad 18% to mieszkańcy miast, natomiast ponad 16% to mieszkańcy wsi (Tabela 1). Zdecydowana większość jest osób niepełnosprawnych mężczyzn aktywnych zawodowo (ponad 22% w porównaniu z prawie 14% kobiet).

Tabela 1
Osoby niepełnosprawne aktywne i bierne zawodowo w zależności od miejsca zamieszkania oraz płci

Wykres 4
Osoby niepełnosprawne aktywne i bierne zawodowo w zależności od płci

Wykres 5
Osoby niepełnosprawne aktywne i bierne zawodowo w zależności od miejsca zamieszkania

Patrząc na porównanie oceny własnej sytuacji zawodowej dokonywane przez osoby niepełnosprawne oraz osoby sprawne zauważyć można, że choć większy procent osób niepełnosprawnych ocenia swoją sytuację zawodową dobrze, to jednak częściej osoby niepełnosprawne - w porównaniu do osób sprawnych - oceniają swoją sytuację zawodową jako złą, bardzo złą lub ani dobrą ani złą (Wykres 6).

Wykres 6
Porównanie oceny własnej sytuacji zawodowej przez osoby niepełnosprawne i sprawne
 
Podsumowując można stwierdzić, że sytuacja osób niepełnosprawnych dotycząca ich aktywności zawodowej nie jest dobra. Duży odsetek osób niepełnosprawnych biernych zawodowo nie jest jedynie wynikiem niemożności podjęcia przez nie pracy, ale również z utrzymującymi się nadal uprzedzeniami i obawami pracodawców przed zatrudnianiem osób niepełnosprawnych. Ponadto prawie 70% osób niepełnosprawnych ma wykształcenie najwyżej zasadnicze zawodowe, co może być wynikiem tego, że nadal nie ma opracowanych specjalnych metod edukacji dla osób niepełnosprawnych, jak również często budynki szkół nie są przystosowane do potrzeb osób niesprawnych.

Opracowanie: Maria Czogała
Na podstawie danych dotyczących badania „Stanu Zdrowia ludności Polski” przeprowadzonego w roku 2004, zebranych przez GUS (www.gus.pl)