Świadczenia z tytułu niepełnosprawności
Jestem po udarze niedokrwiennym 4-kończynowym spastycznym od 8 lat. Otrzymuję rentę oraz świadczenie pielęgnacyjne. Mam orzeczony znaczny stopien niepełnosprawności, mam 53 lata. Mąż opiekujący się mną nie posiada żadnych świadczeń. Wychowuję 10-letnie dziecko i nie muszę mówić, jak kosztowna jest rehabilitacja.
Szanowna Pani,
przepis art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. a ustawy o świadczeniach rodzinnych stanowi, że świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli osoba wymagająca opieki pozostaje w związku małżeńskim, chyba że współmałżonek legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności. Zdarza się, że organy pomocy społecznej literalnie odczytują ten przepis i twierdzą, że małżonek nie może pobierać świadczenia pielęgnacyjnego z racji opieki nad współmałżonkiem. W Państwa sytuacji część małżonków składa wnioski do wydziału świadczeń rodzinnych o świadczenie pielęgnacyjne z tytułu opieki nad swoim niepełnosprawnym w stopniu znacznym małżonkiem, następnie po otrzymaniu odmowy i po wyczerpaniu drogi administracyjnej składa skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Odwołanie do sądu nie daje gwarancji sukcesu (choć generalnie orzecznictwo sądów administracyjnych jest na korzyść małżonków), bo to już sąd w indywidualnej sprawie ocenia pod kątem nawet przepisów Konstytucji RP zasadność uchylenia decyzji w przedmiocie odmowy przyznania świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu opieki np. nad małżonkiem posiadającym orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności.
Przepis art. 17 ust 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych (dotyczący momentu powstania niepełnosprawności) na skutek wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 21 października 2014 r., sygn. akt K38/13, został uznany za niekonstytucyjny w zakresie, w jakim różnicuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osób sprawujących opiekę nad osobą niepełnosprawną ze względu na datę powstania niepełnosprawności osoby wymagającej opieki, a przez to narusza art. 190 ust. 1 Konstytucji RP.
Jak stwierdził w uzasadnieniu do wyroku z dnia 13.06.2018 r. Wojewódzki Sąd Administracyjnego we Wrocławiu (sygn. akt IV SA/Wr 208/18) - „Stanowisko Kolegium Odwoławczego uznające, że choć małżonek może otrzymać świadczenie to tylko w sytuacji kiedy nie ma innych osób spokrewnionych pierwszym stopniu z osobą wymagającą opieki, jest nieprawidłowe. Z doświadczenia życiowego wynika, że małżonek przede wszystkim i w pierwszej kolejności jest obowiązany do opieki i pomocy osobie niepełnosprawnej. Uprawnienie do świadczenie pielęgnacyjnego dla innych krewnych takiej osoby, nawet spokrewnionych z nią z w pierwszym stopniu, ma miejsce dopiero wówczas, gdy małżonek osoby wymagającej opieki nie jest w stanie tej opieki sprawować z uwagi na swoją niepełnosprawność”.
Podobne stanowisko zajął Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia z dnia 27 czerwca 2014 w sprawie o sygn. akt I OSK 789/13, który stwierdził – „uprawnienie do świadczenia pielęgnacyjnego dla krewnych „otwiera się” dopiero wówczas, gdy małżonek osoby wymagającej opieki jest niepełnosprawny w stopniu znacznym (co uniemożliwia mu wypełnianie we właściwy sposób obowiązku alimentacyjnego), ale sam fakt pozostawania w związku małżeńskim osoby wymagającej opieki, przy wypełnieniu przesłanek, o jakich mowa w art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych, nie wyklucza świadczenia pielęgnacyjnego dla jego małżonka”. Więcej na ten temat oraz w innym naszym artykule.
Z poważaniem,
Anita Siemaszko, prawnik