Zmiana szkoły czy zmiany w szkole? Edukacja (nie)przyjazna uczniom w spektrum

Niemal co drugie dziecko było zmuszone do zmiany szkoły przynajmniej raz w czasie swojej edukacji szkolnej, z przyczyn związanych ze spektrum autyzmu – wynika z badania przeprowadzonego przez Fundację JiM. To pokazuje skalę problemów z jaką mierzą się neuroatypowi uczniowie i ich rodziny.

Dlatego JiM rozpoczyna ogólnopolską kampanię “Uważna Szkoła”, której celem jest stworzenie środowiska szkolnego otwartego na neuroróżnorodność. Kampania uzyskała honorowy patronat Ministra Edukacji.

83 tys. dzieci z autyzmem

- Aż 80 procent rodziców dzieci w spektrum uważa, że obecny system edukacji nie jest dostosowany do potrzeb ich dzieci. A to właśnie w szkole uczniowie neuroatypowi w dużym stopniu uczą się nawiązywania relacji, odkrywają i rozwijają swój potencjał, by w przyszłości móc funkcjonować w społeczeństwie. Dlatego tak istotne jest opracowanie skutecznych strategii dostosowania systemu edukacji do uczniów w spektrum autyzmu i ADHD. Z wieloletnich doświadczeń wynika, że ich potrzeby często pokrywają się z potrzebami wszystkich uczniów - mówi Tomasz Michałowicz, Prezes Fundacji JiM.

 Według danych Ministerstwa Zdrowia w ubiegłym roku szkolnym niemal 83 tysiące dzieci miało orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego z uwagi na spektrum autyzmu, a według różnych badań uczniowie z ADHD, dysleksją i innymi neuroróżnorodnościami mogą stanowić nawet 10 procent społeczności szkolnej. Idąc za ich głosem, Fundacja JiM przygotowała rekomendacje zmian w systemie edukacji, które pozwolą poprawić sytuację w szkołach.

1. Dostosowanie szkół do potrzeb dzieci neuroatypowych

Przestrzeń szkolna nie jest przyjazna osobom wrażliwym na bodźce. Hałas (w tym głośne dzwonki), brak wyznaczonych stref ciszy, sztywny format 45-minutowej lekcji, nadmiar zajęć i krótkie przerwy czy brak czasu na interakcję podczas zajęć - to wszystko rodzi frustrację i spadek motywacji neuroatypowych uczniów. Fundacja rekomenduje przeprowadzenie audytu, który umożliwi zrozumienie specyfiki potrzeb dzieci i wprowadzenie adekwatnych modyfikacji w przestrzeni szkolnej (tak zwane „reasonable adjustments”). Często są to proste i mało kosztowne zmiany, a mogą pomóc uczniom w spektrum czuć się bardziej komfortowo i skoncentrować na nauce.

2. Wsparcie rozwoju zawodowego dla pracowników oświaty

Brak aktualnej wiedzy nauczycieli na temat spektrum autyzmu i częste kierowanie się stereotypami w połączeniu z pokutującym wciąż przekonaniem o nadmiernym wystawianiu diagnoz, często utrudniają dzieciom autystycznym funkcjonowanie w szkole. Pomóc może szkolenie dla pracowników szkół (nauczycieli, pedagogów szkolnych, kadry zarządzającej) przygotowane przez Fundację. Obejmuje ono charakterystykę funkcjonowania uczniów w spektrum autyzmu oraz przykładowe sposoby wsparcia.

Materiał jest dostępny pod linkiem: https://jimedukacja.org/produkt/szkola-uwazna-na-autyzm/

3. Wsparcie w budowaniu właściwych relacji w szkole

Niezrozumienie, kłopoty w nawiązaniu relacji, a co za tym idzie odizolowanie od grupy i brak współpracy nie tylko podczas lekcji (np. podczas pracy w grupach), ale także od życia towarzyskiego w klasie – to najczęstsze problemy uczniów neuroatypowych w kontekście budowania szkolnych relacji. Fundacja JiM rekomenduje podjęcie zdecydowanych działań w celu zapewnienia kompleksowego podejścia do kwestii poprawy zdrowia psychicznego i dobrostanu uczniów we wszystkich szkołach, na przykład wprowadzenia programów mentorstwa rówieśniczego.

4. Działania na rzecz poprawy zdrowia psychicznego i dobrostanu uczniów

Z badania Fundacji wynika, że co trzeci uczeń w spektrum autyzmu doświadczył dokuczania lub przemocy psychicznej ze strony rówieśników, a co piąte dziecko – przemocy fizycznej. Nauczyciele przyznają, że brakuje im wiedzy, kompetencji i zasobów, aby udzielić uczniom w spektrum autyzmu właściwego wsparcia. Prowadzi to często do rozwiązań takich jak przeniesienie dziecka do szkoły specjalnej, czy pozostawienie w tej samej klasie na kolejny rok, co często tylko pogarsza jego sytuację. Fundacja JiM rekomenduje opracowanie przez każdą szkołę procedury przeciwdziałania przemocy rówieśniczej ze szczególnym uwzględnieniem sytuacji uczniów w spektrum autyzmu.

5. Podnoszenie świadomości na temat neuroróżnorodności

Każde dziecko w spektrum jest inne, więc ważne jest, aby nauczyciele rozpoznawali i rozumieli indywidualne potrzeby uczniów. Zgodnie z rekomendacją Fundacji JiM wsparcie neuroatypowych uczniów powinno koncentrować się wokół indywidualnych planów nauczania oraz regularnych konsultacji z rodzicami i specjalistami. Pracownicy oświatowi mogą odgrywać kluczową rolę w kształtowaniu postaw w klasie, poprzez edukowanie rówieśników na temat autyzmu i promowanie akceptacji. Więcej informacji na temat kampanii oraz raport z badania znajduje się na stronie internetowej kampanii: www.uwaznaszkola.org