Kolej w Polsce wciąż nie musi być dostosowana

3 grudnia br. weszło w życie rozporządzenie ministra rozwoju i infrastruktury (MIiR), zgodnie z którym przez następne pięć lat zarządcy infrastrukturą kolejową nie będą mieli obowiązku zapewnienia dostępności do stacji, peronów i pociągów osobom z niepełnosprawnością ruchową, a osoby z dysfunkcją wzroku i słuchu nie będą mogły oczekiwać szczególnego traktowania w komunikacji z obsługą kas biletowych i pociągów.

Rozporządzenie MIiR (Dz.U. 2014 poz. 1680) wyłącza dwa artykuły dotyczące osób z niepełnosprawnością z rozporządzenia (WE) nr 1371/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z 23 października 2007 r. dotyczącego praw i obowiązków pasażerów w ruchu kolejowym. To kolejne odstępstwo uznane przez ministra infrastruktury na następne pięć lat, poprzednie straciło ważność 2 grudnia br.

Przycisk to nie wszystko

- Taka sytuacja nie powinna mieć miejsca. Przyjmowanie takiego odstępstwa od przepisów unijnych byłoby mniej rażące, gdybyśmy mieli w Polsce lepszą sytuację, jeśli chodzi o dostępność infrastruktury kolejowej dla osób z niepełnosprawnościami. Tymczasem mamy jeszcze mnóstwo do zrobienia, większość rzeczy w tym zakresie wykonuje się na zasadzie „zrobiliśmy cokolwiek”. To jest zdecydowanie spadek oferty przewoźników – komentuje dr inż. Janusz Poliński z Instytutu Kolejnictwa w Warszawie. Jako przykład przywołuje „walkę” z niewłaściwie wykonanymi guzkami na Dworcu Centralnym w Warszawie, gdzie mimo tego, w taki sam sposób zrobiono je na Dworcu Śródmieście.

– Nikt nie zwraca na to uwagi. Konieczna jest całościowa strategia zmian i wdrażania dostosowań, bo to, że zrobi się przycisk, to nie wszystko. Dziwi mnie ogromna bierność w tym zakresie, choć przepisy unijne ściśle określają te kwestie – mówi dr. Poliński.

Według niego robi się niewiele na kolei, natomiast często szuka się odstępstw. – Obawiam się, że nadejdzie czas, kiedy one nie będą już możliwe i nie będziemy mieli nic, gdyż w czasie trwania odstępstw od unijnych przepisów nie było mobilizacji – zaznacza. W jego opinii w tej sytuacji ważne byłyby działania organizacji ze środowiska osób z niepełnosprawnością, pełnomocnika rządu ds. osób niepełnosprawnych, które winny wywierać nacisk i pilnować w tym czasie działań na rzecz dostępności kolei.

5 lat na zmiany

Przemysław Skubisz, dyrektor Departamentu Praw Pasażerów Urzędu Transportu Kolejowego (UTK) podkreśla, że to ostatnie wyłączenie do 2019 r., które może być przez Polskę zastosowane.

– Oznacza to, że okres najbliższych 5 lat jest czasem, w którym obligatoryjnie te kwestie mają zostać dostosowane do wymogów Rozporządzenia UE – mówi. Podkreśla, że UTK wielokrotnie wskazywał, że konieczne jest rozszerzenie zakresu stosowanych przepisów rozporządzenia 1371/2007 w Polsce, zwracając wyraźnie uwagę, że ważne jest, aby z kolejowych usług pasażerskich mogli korzystać wszyscy podróżni. Osoby niepełnosprawne i osoby o ograniczonej sprawności ruchowej mają takie samo, jak wszyscy inni, prawo do swobodnego przemieszczania się, swobodnego wyboru i niedyskryminacji.

- Dlatego szczególnie istotne jest zapewnienie dostępności stacji, peronów, taboru kolejowego i innych pomieszczeń, a w rezultacie umożliwienie osobom z niepełnosprawnością podróżowania koleją na porównywalnych warunkach jak wszystkim innym – mówi przedstawiciel UTK. Równocześnie zapewnia, że Urząd będzie prowadził działania nadzorcze w tym zakresie.

Ministerstwo: jest coraz lepiej

Zdaniem Piotra Popy, rzecznika prasowego Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju (MIiR), dzięki licznym inwestycjom infrastruktura kolejowa staje się coraz lepiej dostosowana do potrzeb osób z niepełnosprawnością.

- Zarówno nowy tabor jak i wyremontowane dworce spełniają wymagania w tym zakresie. Dla przykładu w drugiej połowie 2015 roku około 70 procent taboru PKP Intercity, będzie taborem nowym. Dla porównania w 2011 r. odsetek ten stanowił zaledwie 20 procent – mówi rzecznik.

- Wśród nałożonych na przewoźników kolejowych uruchamiających pociągi dalekobieżne nowych obowiązków znalazł się m.in. zapis mówiący o udzielaniu informacji dla osób niepełnosprawnych i o ograniczonej sprawności ruchowej. Pasażer niepełnosprawny może również, jak każdy korzystający z transportu kolejowego, skorzystać z innych uprawnień, m.in. w zakresie odszkodowań za opóźnienie pociągu. Z możliwości zastosowania wyłączeń z obowiązku stosowania niektórych przepisów rozporządzenia (WE) korzysta obecnie większość państw członkowskich UE. W odniesieniu do przewozów dalekobieżnych według stanu na maj 2014 r., z wyłączeń korzystało 19 państw; wg informacji posiadanych przez MIiR większość z nich zamierza przedłużyć stosowanie wyłączeń o kolejne 5 lat – mówi Piotr Popa z MIiR.

Jednak, jak zauważa dr Janusz Poliński, państwa, które korzystają z wyłączeń przepisów unijnych w tym obszarze, nierzadko mają dużo lepszą sytuację, jeśli chodzi o dostosowania dla osób z niepełnosprawnością.

Są zaległości, ale dużo się dzieje

W ocenie MIiR skorzystanie ze zwolnienia przewidzianego przez prawodawcę europejskiego nie stoi, jak informuje nas rzecznik resortu, w sprzeczności z postanowieniami Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych.

- Celem zwolnienia jest zapewnienie okresu przejściowego na dostosowanie taboru i infrastruktury do potrzeb osób niepełnosprawnych, co przyczyni się do właściwej realizacji przez Polskę zobowiązań wynikających z Konwencji - konkluduje.

Według Mariana Leszczyńskiego, doradcy PKP S.A. ds. dostępności kolei dla osób niepełnosprawnych, to oczywiste, że nie stało się dobrze, że przesunięto terminy o kolejne pięć lat.

– Jest faktem, że Polska ma ogromne zaległości w wielu dziedzinach, jeśli chodzi o dostępność kolei dla osób z niepełnosprawnością. Warto jednak zauważyć, że w ostatnich latach, ze względu na środki unijne i większą świadomość oraz ratyfikację Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych sporo się dzieje w tym obszarze. Nie twierdzę, że to wystarczy, ale jednak tych działań jest trochę, chociażby w ostatnim czasie szkolenia pracowników kolei z obsługi klienta z niepełnosprawnością realizowane przez Integrację czy audyty dworców – mówi Marian Leszczyński. Według niego niezwykle istotne było również wydanie przez UTK rekomendacji dotyczących kompleksowych działań, aby zwiększyć dostępność kolei dla osób z dysfunkcjami. – Myślę, że te najbliższe lata nie będą stracone. Widzę, że na kolei jest wielu ludzi z dużą wiedzą o dostępności, barierach, którzy dobrze znają kolej, ważne, by teraz ich wiedzę przełożyć na konkretne działania – podkreśla.