Przepisy prawne regulujące kształcenie uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi

Realizacja prawa do edukacji

Realizacja prawa do edukacji wymaga dostosowania systemu edukacyjnego do potrzeb nowoczesnego społeczeństwa określanych w coraz większym stopniu przez wyższą jakość edukacji oraz możliwość kształcenia w ciągu całego okresu życia.

W Polsce prawo do edukacji, które znalazło wyraz w zapisach Konstytucji 3 Maja, ma tradycję wywodzącą się z okresu pracy Komisji Edukacji Narodowej (lata 1773-1794).

Obecnie jest ono zagwarantowane przez Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej (art. 70), która uwzględnia wszystkie zobowiązania Polski w zakresie praw człowieka wynikające z dokumentów ONZ.

Prawo do edukacji określa również ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 1996 r. Nr 67 poz. 329 i Nr 106 poz. 496; z 1997 r. Nr 28 poz. 153 i Nr 141 poz. 943 oraz z 1998 r. Nr 117 poz. 759), w preambule której czytamy: "Oświata w Rzeczypospolitej Polskiej stanowi wspólne dobro społeczeństwa; kieruje się zasadami zawartymi w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, a także wskazaniami zawartymi w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, Międzynarodowym Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Konwencji o Prawach Dziecka".

Przez kształcenie specjalne należy rozumieć zorganizowany proces, dostosowany do potrzeb wychowanka i ucznia niepełnosprawnego, dla którego - ze względu na istotne zaburzenia lub dysfunkcje w różnych sferach rozwoju (motoryce, zmysłach, intelekcie, psychice) w sposób istotny zaburzające jego funkcjonowanie psychiczne, fizyczne, społeczne oraz możliwości uczenia się - konieczne jest specjalistyczne oddziaływanie dydaktyczne, wychowawcze i rewalidacyjne, ukierunkowane na jego wszechstronny rozwój.

Kwalifikacji do kształcenia specjalnego i integracyjnego dokonują poradnie psychologiczno-pedagogiczne, które w wyniku stosownych badań specjalistycznych wydają orzeczenia o rodzaju i stopniu niepełnosprawności, określając każdemu dziecku z niepełnosprawnością odpowiednią formę kształcenia (rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 czerwca 1993 r. w sprawie organizacji i zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych oraz innych publicznych poradni specjalistycznych. Dz. U. Nr 67 poz. 322).

Na mocy art. 1. ustawy o systemie oświaty - system oświaty zapewnia w szczególności:

- realizację prawa każdego obywatela Rzeczypospolitej Polskiej do kształcenia się oraz prawa dzieci do wychowania i opieki odpowiednich do wieku i osiągniętego rozwoju;

- dostosowanie treści, metod i organizacji nauczania do możliwości psychofizycznych uczniów, a także możliwości korzystania z opieki psychologicznej i specjalnych form pracy dydaktycznej;

- możliwość pobierania nauki we wszystkich typach szkół przez dzieci i młodzież niepełnosprawną zgodnie z indywidualnymi potrzebami rozwojowymi i edukacyjnymi oraz predyspozycjami.

Formy realizacji obowiązku szkolnego

Nauka jest obowiązkowa do ukończenia 18. roku życia (art. 15.1 ustawy o systemie oświaty). Dla uczniów z różnego rodzaju niepełnosprawnościami stwarza się możliwość wydłużenia obowiązku szkolnego do 16. roku życia na poziomie szkoły podstawowej, do 21. roku życia na poziomie gimnazjum i do 24. roku życia na poziomie szkoły ponadpodstawowej (art.15 zarządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 4 października 1993 r. (Dz. Urz. MEN Nr 9 poz. 36) w sprawie zasad organizowania opieka nad uczniami niepełnosprawnymi, kształcenia tych uczniów w publicznych ogólnodostępnych i integracyjnych szkołach i placówkach, zasad organizacji kształcenia specjalnego i integracyjnego).

Za spełnianie obowiązku szkolnego uznaje się także udział dzieci i młodzieży z upośledzeniem umysłowym w stopniu głębokim w przedziale wiekowym od 3 do 25 lat w zajęciach rewalidacyjno-wychowawczych (art. 16 ust. 7 ustawy o systemie oświaty i Dz. U. z 1997 r. Nr 14 poz. 76).

Również dzieciom i młodzieży przebywającym w zakładach opieki zdrowotnej i domach pomocy społecznej zapewnia się spełnianie obowiązku szkolnego. Realizuje się go poprzez organizację - w zależności od potrzeb - specjalnych oddziałów przedszkolnych, oddziałów szkolnych, zespołów klasowych lub specjalnych przedszkoli, szkół podstawowych, gimnazjów i szkół ponadpodstawowych.

Ponadto w zakładach opieki zdrowotnej organizuje się zajęcia wychowawcze w zespole pozalekcyjnych zajęć wychowawczych.

Dzieciom i młodzieży z dysfunkcją narządu ruchu uniemożliwiającą lub utrudniającą uczęszczanie do szkoły lub przedszkola, z przewlekłymi chorobami i innym niedoborem, stale lub okresowo niezdolnym do nauki w warunkach szkoły, a w stosunku do których publiczna poradnia psychologiczno-pedagogiczna orzekła taką formę kształcenia, organizuje się na wniosek rodziców (opiekunów prawnych) nauczanie indywidualne. Jest to forma spełniania obowiązku szkolnego możliwa do realizacji, w wyjątkowych sytuacjach, w miejscu pobytu dziecka: w domu rodzinnym, rodzinie zastępczej, placówce opiekuńczo-wychowawczej, domu pomocy społecznej (§ 29 ust 1 do 6 cytowanego rozporządzenia).

Indywidualne nauczanie i wychowanie dzieci i młodzieży organizuje szkoła specjalna lub publiczna szkoła ogólnodostępna, w obwodzie której dziecko mieszka.

Na wniosek rodziców dyrektor publicznej szkoły podstawowej lub gimnazjum, w obwodzie których dziecko mieszka, może zezwolić na spełnianie przez dziecko obowiązku szkolnego poza szkołą oraz określa warunki jego spełniania (art. 16 ust. 8 ustawy o systemie oświaty).

Niepełnosprawne dzieci i młodzież mają możliwość kształcenia się w ogólnodostępnych i integracyjnych szkołach oraz klasach specjalnych (art. 22 ust. 2 pkt 9 ustawy o systemie oświaty z 1991 r).

Kształcenie w integracji powinno umożliwić tym uczniom zdobycie wiedzy i umiejętności na miarę ich możliwości w warunkach przedszkola i szkoły ogólnodostępnej.

Wybór odpowiedniej formy kształcenia i wychowania należy do rodziców lub opiekunów dziecka (rozporządzenie MEN z dnia 11 czerwca 1993 r. Dz. U. Nr 67 poz. 322 § 12 ust. 4).

Dyrektor szkoły podstawowej publicznej, w obwodzie której dziecko mieszka, poprzez prowadzenie ewidencji spełniania obowiązku szkolnego, sprawuje kontrolę nad spełnianiem obowiązku szkolnego (art. 19 ustawy o systemie oświaty z dnia 7 września 1991 roku).

Niżej podane zestawienie przedstawia dane liczbowe dotyczące spełniania obowiązku szkolnego w rozbiciu na poszczególne typy placówek i szkół kształcenia specjalnego.

Spełnianie obowiązku szkolnego przez dzieci i młodzież z różnymi niepełnosprawnościami w roku szkolnym 1998/1999. (Dane za rocznikiem statystycznym GUS "Oświata i wychowanie w roku szkolnym 1998/1999).

Szkolnictwo podstawowe dla dzieci i młodzieży - Szkoły specjalne

- dla uczniów niewidomych 1 placówka, 365 uczniów

- dla uczniów słabowidzących 8 placówek, 966 uczniów

- dla uczniów niesłyszących 27 placówek, 2380 uczniów

- dla uczniów słabo słyszących 22 uczniów, 1981 uczniów

- dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim 415 placówek, 50791 uczniów

- dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym i znacznym 110 placówek, 7334 uczniów

- dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu głębokim 9 placówek, 568 uczniów

- dla uczniów z autyzmem 2 placówki, 48 uczniów

- dla uczniów niepełnosprawnych ruchowo 22 placówki, 1426 uczniów

- dla uczniów z upośledzeniem sprzężonym 14 placówek, 1036 uczniów

- dla uczniów niedostosowanych społecznie 54 placówki, 2273 uczniów

- w pogotowiach opiekuńczych 40 placówek, 1685 uczniów

- dla uczniów z przewlekłą chorobą 58 placówek, 3946 uczniów

RAZEM: 782 placówki, 74799 uczniów

czytaj dalej...

Zadania powiatów w realizacji kształcenia dzieci i młodzieży ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi

Filozofia zmian

Przepisy prawne regulujące kształcenie uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi

Regulacje dotyczące kształcenia specjalnego zawarte w ustawie z dnia 25 lipca 1998 r. i w ustawie z dnia 21 stycznia 2000 r. o zmianie niektórych ustaw

Systemowe wspomaganie osób niepełnosprawnych

Założenia ogólne dotyczące kształcenia i interdyscyplinarnej pomocy dziecku niepełnosprawnemu i jego rodzinie

Placówki podległe staroście powiatu na podstawie ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r.

Kolejność podejmowania działań przy tworzeniu regionalnej strategii wyrównywania szans edukacyjnych dzieci niepełnosprawnych

Wczesne wspomaganie rozwoju dzieci

Partnerzy w kształceniu uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi

Integracyjne formy nauczania i wychowania

Finansowanie szkół i placówek kształcenia specjalnego i integracyjnego

Podsumowanie