Finansowanie szkół i placówek kształcenia specjalnego i integracyjnego

Autor: Teresa Serafin (Ministerstwo Edukacji Narodowej)

Wprowadzona 1 stycznia 1999 r. reforma samorządowa gruntownie przebudowała władze publiczne i podział kompetencji również w sferze oświatowej.

Oznacza to, że kuratoria oświaty prowadzą nadzór pedagogiczny, a jednostki samorządu terytorialnego są organami prowadzącymi dla szkół i placówek.

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 16 grudnia 1999 r. w sprawie zasad podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego (Dz. U. Nr 111 poz. 1284 z 1999 r.) określa zasady finansowania zadań oświatowych (szkolnych i pozaszkolnych) realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego w roku 2000 (§ 1 ust. 1).

W kwocie części oświatowej subwencji ogólnej ujęto środki na zadania szkolne i pozaszkolne, z przeznaczeniem na:

a) finansowanie wydatków bieżących (w tym wynagrodzeń pracowników wraz z pochodnymi) szkół i placówek wymienionych w § 1 rozporządzenia;

b) dotowanie, na podstawie odrębnych przepisów, szkół i placówek publicznych oraz niepublicznych prowadzonych przez osoby prawne inne niż jednostki samorządu terytorialnego oraz przez osoby fizyczne; sfinansowanie podwyżek wynagrodzeń dla pracowników szkół i placówek niebędących nauczycielami wraz z pochodnymi i odpisem na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych;

d) od dnia 1 stycznia 2000 r. sfinansowanie 1 proc. realnego wzrostu wynagrodzeń nauczycieli wraz z wdrożeniem zmian pragmatyki służbowej wynikających z nowelizacji Karty Nauczyciela;

e) dofinansowanie racjonalizacji sieci szkolnej.

Zawarte w rozporządzeniu algorytmy finansowania oświaty w roku budżetowym 2000 wprowadzają kilka istotnych zmian w stosunku do naliczania części oświatowej subwencji ogólnej w roku 1999.

Trzy podstawowe cele tych zmian to:

- wprowadzenie zasady "pieniądz idzie za uczniem",

- skorygowanie nierównowagi podziału środków na oświatę podstawową i ponadpodstawową oraz

- ułatwienie restrukturyzacji sieci szkolnej i szkolnictwa zawodowego.

Po raz pierwszy część szkolna subwencji oświatowej jest naliczana wyłącznie na podstawie liczby uczniów uczęszczających do szkół prowadzonych bądź dotowanych przez daną jednostkę samorządu terytorialnego. Zasada ta jest wprowadzona przez konsekwentne użycie pojęcia ucznia przeliczeniowego. Oznacza to przyjęcie zróżnicowanych wag dla wybranych grup uczniów i wybranych typów szkół w celu określenia uzasadnionych zwiększonych potrzeb oświatowych. Kwota subwencji na ucznia przeliczeniowego stanowi finansowy standard A podziału subwencji i jest kalkulacyjnym bonem oświatowym na ucznia dla jednostki samorządu terytorialnego.

Należy też zwrócić uwagę, że od 2000 roku wszystkie środki przeznaczone na bieżące zadania oświatowe przekazywane jednostkom samorządu terytorialnego mają charakter subwencji i będą dzielone przez władze lokalne. Zadaniem Ministerstwa jest stworzenie równych szans w dostępie do takiej szkoły, która zdaniem ucznia i rodziców zapewni mu najlepszy rozwój i wykształcenie. Staramy się to osiągnąć, określając zasady podziału subwencji oświatowej pomiędzy jednostki samorządu terytorialnego.

Przyjęty system wag zrównuje, z punktu widzenia naliczanej subwencji, uczniów w miejskich szkołach podstawowych, gimnazjach i uczniów liceów ogólnokształcących. Stanowi to pierwszy krok do skorygowania nierównowagi w finansowaniu oświaty podstawowej i ponadpodstawowej.

Jednocześnie rozporządzenie odchodzi od stosowania dolnych i górnych ograniczeń kwotowych subwencji oświatowej, a więc od gwarancji stałej realnej wartości subwencji niezależnie od malejącej skali zadań oświatowych. Na to miejsce zostały wprowadzone dolne i górne ograniczenia subwencji na ucznia.

W celu zrównania szans uczniów uczęszczających do różnego typu szkół rozporządzenie wprowadza szereg wag zwiększających kwotę bazową. W śród wag znalazło się kilka dotyczących kształcenia specjalnego i integracyjnego. Symbolami: P3, P4, P5, P9 i P1O oznaczono wagi dla uczniów w klasach lub szkołach, a Pl5 i Pl8 to oznaczenia wag dla zadań pozaszkolnych realizowanych z uczniem niepełnosprawnym. Waga P3 dotyczy uczniów klas specjalnych w szkołach ogólnodostępnych i uczestników zajęć rewalidacyjnych.

P3 = 0,50 dla uczniów klas specjalnych w szkołach podstawowych i gimnazjach oraz dla uczestników zajęć rewalidacyjno-wychowawczych,

Waga P4 pojawiła się w algorytmie po raz pierwszy. Wyraża przekonanie MEN, że pożądanym kierunkiem jest kształcenie dzieci niepełnosprawnych, jeżeli tylko jest to możliwe, w szkołach ogólnodostępnych razem z rówieśnikami szkół ogólnodostępnych i powinno być promowane, również finansowo.

P4 = 0,25 dla uczniów niepełnosprawnych w klasach ogólnodostępnych w szkołach podstawowych i gimnazjach.

Waga P5 jest przełożeniem na rok 2000 dotychczasowych preferencji finansowych. Dotyczy ona tylko uczniów niepełnosprawnych w klasach integracyjnych. W przyszłości środki na kształcenie uczniów niepełnosprawnych w szkołach integracyjnych powinny objąć cały system oświaty, zaczynając od przedszkoli.

P5 = 3,00 dla uczniów niepełnosprawnych w klasach integracyjnych w szkołach podstawowych i gimnazjach.

Waga P9 dotyczy szkół podstawowych specjalnych, gimnazjów specjalnych i liceów ogólnokształcących specjalnych.

P9 = 2,40 dla uczniów szkół ogólnokształcących specjalnych.

P 10 = 1,00 dla uczniów szkół zawodowych specjalnych.

P15 = 4,500 dla wychowanków przedszkoli specjalnych (w tym oddziałów specjalnych w przedszkolach ogólnodostępnych).

PIS = 7,370 dla wychowanków specjalnych ośrodków szkolno-wychowawczych.

Na kwotę części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego składa się kwota przeznaczona na zadania szkolne realizowane w szkołach podstawowych, gimnazjach, szkołach ponadpodstawowych i specjalnych (w szkołach ogólnokształcących: podstawowych i gimnazjach, szkołach ogólnokształcących specjalnych: podstawowych i gimnazjach, liceach ogólnokształcących, liceach ogólnokształcących specjalnych, szkołach zawodowych, szkołach zawodowych specjalnych), które podlegają przeliczeniu na standard A według przeliczeniowej liczby uczniów. Wagi te używane są addytywnie. Oznacza to, że jeżeli uczeń kwalifikuje się do różnych kategorii, wagi są dodawane, np.:

a) uczeń szkoły ogólnokształcącej (podstawowej) specjalnej otrzymuje dodatkowo wagę 2,40 (P9); łącznie zatem jest liczony jako 3,40 ucznia przeliczeniowego;

b) uczeń klasy integracyjnej dowożony do szkoły otrzymuje dodatkowo wagę 3,00 (P5) oraz wagę 0,3 (P7) , a więc łącznie jest liczony jako 4,3 ucznia przeliczeniowego;

c) uczeń szkoły podstawowej specjalnej w ośrodku szkolno-wychowawczym otrzymuje wagę 2,40 (P9) oraz dodatkowo wagę dla ośrodka 7,370 (Pl8); łącznie zatem jest liczony jako 3,40 ucznia przeliczeniowego i 7,370 wychowanka ośrodka.

Zdając sobie sprawę z istniejącej niedoskonałości systemu subwencji dla uczniów niepełnosprawnych MEN podjęło działania zmierzające do:

1. Uszczegółowienia danych dotyczących poszczególnych niepełnosprawności, zbieranych przez GUS.

2. Wyliczenia realnych kosztów prowadzenia szkół specjalnych poszczególnych typów z uwzględnieniem rodzaju niepełnosprawności.

3. Wyliczenia realnych kosztów prowadzenia specjalnych ośrodków szkolno-wychowawczych oraz innych ośrodków szkolno-wychowawczych i opiekuńczo-wychowawczych.

4. Opracowania terminologii i zakresu działań placówek prowadzących zajęcia rewalidacyjno-wychowawcze.

5. Ujednolicenia lub maksymalnego skorelowania kategorii niepełnosprawności używanych przez ZUS, MEN, MPiPS, GUS.

Mamy nadzieję, że w wyniku podjętych działań w ciągu 2-3 lat nastąpi weryfikacja wysokości środków niezbędnych na prowadzenie szkolnictwa specjalnego oraz przeniesienie na rzecz ucznia subwencjonowania placówek.

Dla szkół i placówek niepublicznych prowadzonych na terenie danej jednostki samorządu terytorialnego nalicza się subwencję na podstawie artykułu 90 ust. 2a i 3 ustawy o systemie oświaty.

Placówki opiekuńczo-wychowawcze niepubliczne zapewniające rewalidację, opiekę i wychowanie dzieciom i młodzieży z niepełnosprawnościami otrzymują dotację z budżetu powiatu (art. 90 ust. 3a wymienionej ustawy). Niepubliczne ośrodki umożliwiające realizację obowiązku szkolnego dzieciom i młodzieży z upośledzeniem umysłowym w stopniu głębokim (art. 16 ust. 7 ustawy), a także dzieciom i młodzieży upośledzonym umysłowo ze sprzężonymi niepełnosprawnościami otrzymają dotację w wysokości równej średnim wydatkom bieżącym ponoszonym na jednego wychowanka w publicznym specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym pod warunkiem, że osoba prowadząca placówkę przedstawi organowi właściwemu do udzielania dotacji, nie później niż do 30 września roku poprzedzającego rok udzielenia dotacji, planowaną liczbę wychowanków.

czytaj dalej ...

Zadania powiatów w realizacji kształcenia dzieci i młodzieży ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi

Filozofia zmian

Przepisy prawne regulujące kształcenie uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi

Regulacje dotyczące kształcenia specjalnego zawarte w ustawie z dnia 25 lipca 1998 r. i w ustawie z dnia 21 stycznia 2000 r. o zmianie niektórych ustaw

Systemowe wspomaganie osób niepełnosprawnych

Założenia ogólne dotyczące kształcenia i interdyscyplinarnej pomocy dziecku niepełnosprawnemu i jego rodzinie

Placówki podległe staroście powiatu na podstawie ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r.