Wybory prezydenckie 2015 – udogodnienia

Już 10 maja 2015 r. będziemy wybierać Prezydenta RP. Z myślą o naszych Czytelnikach przygotowaliśmy poradnik, zawierający informacje na temat udogodnień wyborczych dla osób z niepełnosprawnością. Nie przegap odpowiednich terminów!

Głosowanie to nie tylko obowiązek, ale też przywilej obywatela. Niestety, nie wszyscy z niego korzystają, tłumacząc się w różny sposób. Dla wielu osób z niepełnosprawnością do niedawna udział w wyborach stanowił poważny problem. Wiele się jednak w ostatnich latach zmieniło. Nasz krótki przewodnik pozwoli zapoznać się z uprawnieniami wyborczymi, przysługującymi osobom z niepełnosprawnością.

Podane poniżej terminy dotyczą najbliższych wyborów prezydenckich. Odbędą się one według obowiązującego do tej pory Kodeksu wyborczego. Zmiany, zawarte w projektach jego nowelizacji, przedstawionych m.in. przez prezydenta i parlamentarzystów, nie weszły jeszcze w życie.

Informacja dla osób z niepełnosprawnością

Gdzie mogę uzyskać informację na temat nadchodzących wyborów?

Wyborca z niepełnosprawnością ma prawo do uzyskiwania informacji o:

• właściwym dla siebie obwodzie głosowania,
• lokalach obwodowych komisji wyborczych znajdujących się najbliżej miejsca zamieszkania wyborcy, w szczególności o lokalach przystosowanych do potrzeb osób z niepełnosprawnością,
• warunkach dopisania wyborcy do spisu wyborców w wybranym obwodzie głosowania,
• terminie wyborów,
• godzinach głosowania,
• komitetach wyborczych biorących udział w wyborach,
• zarejestrowanych kandydatach na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,
• warunkach i formach głosowania.

Informacje te są przekazywane są na wniosek wyborcy z niepełnosprawnością przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) lub upoważnionego przez niego pracownika, telefonicznie lub w drukowanych materiałach informacyjnych, w tym w formie elektronicznej. We wniosku należy podać nazwisko, imię (imiona) oraz adres stałego zamieszkania.

Są one również podawane do publicznej wiadomości poprzez umieszczenie w Biuletynie Informacji Publicznej oraz w sposób zwyczajowo przyjęty w danej gminie.

Głosowanie korespondencyjne

W tej chwili wszyscy wyborcy mogą, jeśli zajdzie taka potrzeba, skorzystać z możliwości głosowania korespondencyjnego.

Głosowanie korespondencyjne jest w tej chwili dostępne nie tylko dla osób z niepełnosprawnością, fot. sxc.hu

Jak zgłosić chęć głosowania korespondencyjnego?

Skorzystanie z tej formy głosowania wymaga zgłoszenia przez uprawnionego wyborcę do urzędu gminy zamiaru głosowania korespondencyjnego. Należy je przesłać najpóźniej do 27 kwietnia 2015 r. włącznie.

Można to zrobić ustnie, pisemnie lub w formie elektronicznej. Zgłoszenie, takie powinno zawierać:

• imię i nazwisko wyborcy,
• imię ojca,
• datę urodzenia,
• numer PESEL,
• oświadczenie wyborcy o wpisaniu do rejestru wyborców w danej gminie,
• wskazanie wyborów, których zgłoszenie dotyczy,
• wskazanie adresu stałego zamieszkania, na który ma być wysłany pakiet wyborczy, lub deklarację osobistego odbioru pakietu wyborczego.

Do zgłoszenia należy także dołączyć kopię aktualnego orzeczenia ustalającego stopień niepełnosprawności.

Jeżeli wyborca chciałby otrzymać karty do głosowania z nakładkami w alfabecie Braille’a, powinien to wyraźnie napisać w zgłoszeniu.

Co będzie zawierał dostarczony do domu pakiet wyborczy?

Jeżeli zgłoszenie nie spełnia warunków formalnych, urzędnicy powinni wezwać wnioskodawcę do jego uzupełnienia w terminie 3 dni. W sytuacji, gdy wszystkie wymagania zostaną spełnione, najpóźniej do 4 maja br. wyborca powinien otrzymać na wskazany w zgłoszeniu adres pakiet wyborczy, zawierający komplet materiałów niezbędnych do głosowania:

• kartę do głosowania,
• instrukcję głosowania korespondencyjnego,
• oświadczenie o osobistym i tajnym oddaniu głosu,
• kopertę zwrotną oraz kopertę na karty do głosowania,
• nakładki na karty do głosowania sporządzone w brajlu – jeżeli wyborca prosił o nie w zgłoszeniu zamiaru głosowania korespondencyjnego.

Jak głosować w domu?

Wyborca głosujący korespondencyjnie powinien postępować zgodnie z instrukcją, w przeciwnym razie jego głos nie zostanie wzięty pod uwagę i głosowanie nie będzie skuteczne:

1. Po zaznaczeniu (pamiętajmy o znaku X) wybranego kandydata należy włożyć karty do głosowania do koperty oznaczonej jako „KOPERTA NA KARTĘ DO GŁOSOWANIA”.
2. Kopertę należy zakleić.
3. Należy podpisać oświadczenie o osobistym i tajnym oddaniu głosu.
4. Do koperty oznaczonej jako „PRZESYŁKA WYBORCZA” wkłada się kopertę z kartą do głosowania oraz podpisane oświadczenie, a następnie się tę kopertę zakleja.

Na kopercie będzie już wydrukowany adres komisji wyborczej, do której przesyłka powinna trafić. Nadanie przesyłki jest bezpłatne. W razie ewentualnej drugiej tury wyborów zostanie przesłany drugi zestaw wyborczy.

Warto pamiętać, że gdy po otrzymaniu pakietu wyborca zmieni zdanie o formie oddawania głosu, może przed dniem głosowania osobiście dostarczyć kopertę zwrotną do właściwego urzędu gminy (w godzinach pracy tego urzędu) lub w dniu głosowania do czasu jego zakończenia osobiście dostarczyć kopertę zwrotną do obwodowej komisji wyborczej, której adres znajduje się na kopercie zwrotnej.

Głosowanie przez pełnomocnika

Czy mogę zagłosować za pośrednictwem innej osoby – np. rodzica?

Wyborca posiadający orzeczenie o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności (lub równoważne), a także wyborca, który w dzień głosowania ukończył 75 lat może ustanowić pełnomocnika, który zagłosuje w jego imieniu.

Pełnomocnikiem może zostać wyborca, wpisany do stałego rejestru wyborców w tej samej gminie, co osoba udzielająca pełnomocnictwa, lub posiadająca zaświadczenie o prawie do głosowania. Nie jest dopuszczane przyjęcie pełnomocnictwa od więcej niż jednego wyborcy, chyba że jednym z nich jest członek najbliższej rodziny (rodzic, dziecko, małżonek, brat, siostra, osoba pozostającaw stosunku przysposobienia, kurateli lub opieki w stosunku do pełnomocnika).

Pełnomocnik może zagłosować w wyborach w imieniu osoby z niepełnosprawnością lub osoby po 75. roku życia, fot. Piotr Stanisławski

Czy głosowanie przez pełnomocnika trzeba komuś zgłaszać?

Tak. Najpóźniej do 4 maja 2015 r. włącznie uprawniony wyborca powinien złożyć w urzędzie gminy wniosek o sporządzenie pełnomocnictwa. Wniosek składa się na urzędowym formularzu, który powinien zostać udostępniony w urzędzie gminy oraz na jej stronie internetowej. Przepisy tego nie precyzują, ale praktyka pokazuje, że wniosek nie musi być składany przez wyborcę osobiście w urzędzie gminy, ale może być np. wysłany pocztą czy faksem lub dostarczony do urzędu przez inną osobę niż wnioskodawca.

Wniosek musi być podpisany przez wnoszącego o sporządzenie aktu pełnomocnictwa lub przez osobę mającą być pełnomocnikiem, w przypadku gdy wnioskujący nie może lub nie umie podpisać wniosku. W takiej sytuacji wolę udzielenia pełnomocnictwa przez wyborcę niemogącego lub nieumiejącego złożyć podpisu stwierdza przez złożenie własnego podpisu wójt lub inny upoważniony pracownik urzędu gminy, o ile wola wyborcy została potwierdzona w sposób niebudzący wątpliwości.

Do wniosku należy dołączyć:

• kopię aktualnego orzeczenia określającego stopień niepełnosprawności wnioskodawcy,
• pisemną zgodę osoby mającej być pełnomocnikiem na przyjęcie pełnomocnictwa do głosowania.

Jeżeli wniosek nie spełnia warunków formalnych, urzędnicy powinni wezwać wnioskodawcę do jego uzupełnienia w ciągu 3 dni.

Jak otrzymać akt pełnomocnictwa?

Pełnomocnictwo jest udzielane przed urzędnikiem gminy, który ma czuwać nad prawidłowością całej procedury. Wnioskodawca nie musi jednak fatygować się do urzędu. Akt pełnomocnictwa do głosowania jest bowiem sporządzany w miejscu zamieszkania wyborcy udzielającego pełnomocnictwa do głosowania lub w innym miejscu na obszarze gminy, jeżeli wyborca zwróci się o to we wniosku o sporządzenie aktu pełnomocnictwa.

Złożenie wniosku oraz sporządzenie aktu pełnomocnictwa nie wymaga wnoszenia jakichkolwiek opłat urzędowych. Również pełnomocnik nie może pobierać jakiegokolwiek wynagrodzenia za „usługę“ głosowania w imieniu mocodawcy. W razie ewentualnej drugiej tury wyznaczony przez nas pełnomocnik będzie mógł zagłosować po raz drugi.

Jak wygląda głosowanie?

Pełnomocnik udaje się do lokalu komisji obwodowej właściwej dla wyborcy, który pełnomocnictwa udzielił. Okazuje tam członkom komisji obwodowej własny dokument tożsamości oraz przekazuje dokument pełnomocnictwa. Komisja zatrzymuje dokument pełnomocnictwa i dołącza do dokumentacji wyborczej, a pełnomocnikowi wydaje kartę do głosowania.

Dostosowane lokale

Z funkcjonujących obecnie przepisów wynika, że wójt (burmistrz, prezydent miasta) powinien zapewnić 1/3 lokali wyborczych dostosowanych do potrzeb wyborców z niepełnosprawnością.

Wprawdzie art. 186 Kodeksu wyborczego mówi o połowie dostępnych lokali wyborczych, to jednak art. 15a Ustawy przepisy wprowadzające ustawę - Kodeks wyborczy precyzuje, że do końca 2015 roku ma ich być 1/3, natomiast do końca 2016 r. - 2/5 spośród wszystkich lokali wyborczych. Dopiero od 2017 roku dostępnych ma być połowa lokali.

Mimo przepisów, samorządy w różny sposób rozumieją dostępność lokalu wyborczego, fot. Piotr Stanisławski

Warto też podkreślić, że samorządy w różny sposób rozumieją dostępność lokalu wyborczego. Według raportu Biura Rzecznika Praw Obywatelskich, ponad 80 proc. lokali wyborczych, oznaczonych jako dostosowane do potrzeb osób z niepełnosprawnościami w ostatnich wyborach samorządowych, w rzeczywistości nie spełniało wszystkich kryteriów.

Gdzie można znaleźć listę dostosowanych lokali wyborczych?

Informacje takie powinny być wyborcom z niepełnosprawnością udostępniane przez urzędy gmin telefonicznie, poprzez ulotki i inne drukowane materiały informacyjne, a także elektroniczne. Powinny zostać także zamieszczone na stronie internetowej urzędu (w Biuletynie Informacji Publicznej).

Co zrobić, gdy lokal wyborczy, w którym oddajemy głos, jest niedostosowany (nie ma np. podjazdu) i nie można się do niego dostać?

W tej chwili każdemu wyborcy przysługuje prawo wyboru komisji obwodowej, w której chce zagłosować. Najpóźniej do 5 maja br. włącznie można zgłaszać do urzędu gminy wniosek o dopisanie do spisu wyborców w wybranym przez siebie obwodzie głosowania, w tym - spośród obwodów, w których lokal wyborczy jest dostosowany do potrzeb osób z niepełnosprawnością.

Taki wniosek powinien zawierać:

• imię i nazwisko wyborcy,
• imię ojca,
• datę urodzenia,
• numer ewidencyjny PESEL,
• adres zamieszkania.

Co jeśli chcę zagłosować poza miejscem stałego zamieszkania?

Wyborca zamierzający głosować w obwodzie głosowania poza miejscem stałego zamieszkania może otrzymać zaświadczenie o prawie do głosowania. Z zaświadczeniem takim można głosować w dowolnym obwodzie głosowania w kraju, za granicą lub na polskim statku morskim.

Wniosek o wydanie zaświadczenia o prawie do głosowania składa się w urzędzie gminy, w której wyborca jest ujęty w spisie wyborców, najpóźniej w 2. dniu przed dniem wyborów, tj. do dnia 8 maja 2015 r. Może on zostać złożony pisemnie, faksem lub w formie elektronicznej.

Do odbioru zaświadczenia wyborca może upoważnić inną osobę. Wówczas wyborca sporządza wniosek o wydanie zaświadczenia i upoważnienia (może to być jeden dokument), w którym wskazuje:

• swoje imię (imiona) i nazwisko,
• swój numer PESEL,
• dane osoby upoważnionej do odebrania zaświadczenia.

Wyborca otrzyma dwa zaświadczenia: zaświadczenie o prawie do głosowania w dniu pierwszego głosowania oraz zaświadczenie o prawie do głosowania w dniu ponownego głosowania (tzw. II tury wyborów).

W przypadku przeprowadzania ponownego głosowania, wyborca zmieniający miejsce pobytu po dniu pierwszego głosowania, a przed ponownym głosowaniem, może otrzymać zaświadczenie o prawie do głosowania w dniu ponownego głosowania. Wniosek o wydanie takiego zaświadczenia składa się po dniu pierwszego głosowania w urzędzie gminy, w której wyborca jest ujęty w spisie wyborców, nie później jednak niż w 2. dniu przed dniem ponownego głosowania, tj. do dnia 22 maja br.

Wyborca, któremu wydano zaświadczenie o prawie do głosowania, zostanie z urzędu skreślony ze spisu wyborców w którym dotychczas był ujęty.

Należy zwrócić szczególną uwagę, aby nie utracić zaświadczenia o prawie do głosowania. W przypadku jego utraty, niezależnie od przyczyny, nie będzie możliwe otrzymanie kolejnego zaświadczenia ani wzięcie udziału w głosowaniu w obwodzie właściwym dla miejsca stałego zamieszkania.

Co z osobami przebywającymi w szpitalach i miejscach odosobnienia?

Specjalnie dla osób przebywających w szpitalach, domach pomocy społecznej, zakładach karnych, aresztach śledczych, jeśli przebywa w nich co najmniej 15 osób uprawnionych do głosowania, tworzy się odrębne obwody głosowania.

Dojazd do lokali wyborczych

Gdy wyborca z niepełnosprawnością ma problem z dotarciem do lokalu wyborczego, powinien zgłosić to do urzędu gminy (miasta). W wielu miastach i gminach organy jednostek samorządu terytorialnego mają ugruntowaną praktykę w tym zakresie i zapewniają osobom z niepełnosprawnością oraz w podeszłym wieku pomoc w dojeździe do lokali wyborczych. Jeśli gmina nie zagwarantuje bezpłatnego transportu do lokalu wyborczego, należy sprawdzić, czy w ten sposób nie pomagają lokalne organizacje działające na rzecz osób z niepełnosprawnością. O pomoc można też poprosić rodzinę i przyjaciół.

Udogodnienia w lokalu wyborczym

Dopuszczalna jest pomoc w lokalu wyborczym, o ile jest czysto techniczna, fot. Piotr Stanisławski

Na prośbę osoby z niepełnosprawnością może jej pomagać w głosowaniu w lokalu wyborczym inna osoba, w tym niepełnoletnia. Pomoc ta może mieć tylko techniczny charakter; nie może polegać na sugerowaniu wyborcy sposobu głosowania lub na głosowaniu w zastępstwie tego wyborcy. Dopuszczalne jest, aby na życzenie wyborcy z niepełnosprawnością w pomieszczeniu za zasłoną przebywała osoba udzielająca pomocy. Osobą tą nie może być członek komisji wyborczej ani mąż zaufania.

Jak mogą pomóc członkowie komisji?

Komisja jest obowiązana, na prośbę wyborcy z niepełnosprawnością, do przekazania ustnie treści obwieszczeń wyborczych w zakresie informacji o komitetach wyborczych, biorących udział w wyborach, oraz o zarejestrowanych kandydatach.

Nakładki w alfabecie Braille'a na karty do głosowania

W każdym lokalu wyborczym są dostępne nakładki w alfabecie Braille'a, fot. Piotr Stanisławski

Wedle obowiązujących przepisów, wyborca z dysfunkcją wzroku może także osobiście głosować w lokalu wyborczym przy użyciu nakładki na kartę do głosowania sporządzonej w alfabecie Braille’a. W każdym lokalu wyborczym będą dostępne takie nakładki.