Zasiłek stały z OPS a działalność gospodarcza
Dzień dobry, mam przyznany tzw. zasiłek stały z tytułu niepełnosprawności ruchowej, lecz jak wiadomo, jego wysokość upoważnia nawet Urząd Skarbowy do podejrzewania o ukryte dochody. Chciałbym rozpocząć działalność gospodarczą tak, jak jest to zalecane przez US, czyli – zgłosić działalność i natychmiast ją zawiesić. Jest to „działalność na próbę”, w okresie zawieszenia firma nie przynosi żadnych dochodów, nie ponosi też żadnych opłat (ZUS, podatek...). Czy w takiej sytuacji mam obowiązek informowania OPS-u o zgłoszeniu i jednoczesnym zawieszeniu działalności? Czy OPS może cofnąć decyzję o zasiłku stałym lub odmówić jego wypłacania (zawiesić, wstrzymać na jakiś czas...), mimo że działalność jest zawieszona i nie przynosi żadnych dochodów? A jeżeli działalność nie jest zawieszona, firma usiłuje normalnie funkcjonować, ale mimo to nie uzyskuje żadnych dochodów – czy wówczas OPS ma obowiązek wypłacania zasiłku, czy nie? Bardzo proszę o odpowiedź, w OPS-ie brak osób kompetentnych do udzielania informacji o tak nieprawdopodobnie skomplikowanych sytuacjach. Z poważaniem, Piotr
Szanowny Panie,
Zgodnie z ustawą z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. 2015.163 z późn. zm.) zasiłek stały przysługuje:
- pełnoletniej osobie samotnie gospodarującej, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód jest niższy od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej;
- pełnoletniej osobie pozostającej w rodzinie, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód, jak również dochód na osobę w rodzinie są niższe od kryterium dochodowego na osobę w rodzinie.
Odnosząc się do Pańskiego pytania, należy zauważyć, co następuje. Problem podjęcia pracy czy innej aktywności zawodowej (np. własna działalność gospodarcza) przez osoby niepełnosprawne pobierające zasiłek stały budzi cały czas wiele kontrowersji. W doktrynie prawa zauważa się, iż z jednej strony praktyka może powołać się na argumenty, że skoro zasiłek stały ma zastępować dochody z pracy czy działalności gospodarczej, to jej podjęcie musi wykluczać prawo do tego świadczenia. Taka interpretacja jest zgodna z zasadą pomocniczości, w myśl której świadczenia z pomocy społecznej należą się w ostatniej kolejności, po wyczerpaniu możliwości osiągnięcia dochodów z pracy i systemu ubezpieczeń społecznych.
Trzeba mieć na uwadze również zasady ogólne i cele pomocy społecznej. Pomoc ta ma doprowadzać do życiowego usamodzielnienia się świadczeniobiorcy. Zasiłek stały, mimo swej nazwy, nie został wyłączony ze stosowania zasad ogólnych pomocy, nie jest to świadczenie przysługujące bezterminowo, na zawsze, a okoliczności uzasadniające jego przyznanie mogą ulec zmianie (dotyczy to zarówno dochodu, jak i całkowitej niezdolności do pracy spowodowanej zmianą orzeczenia).
Nie bez znaczenia jest również to, że dodatkowe dochody świadczeniobiorcy zmniejszają wysokość zasiłku wypłacanego ze środków publicznych. Problem ten jest zauważany w wielu krajach, próbą jego rozwiązania jest wprowadzanie regulacji umożliwiających okresowe łączenie świadczeń socjalnych z dochodami osiąganymi z pracy. W świetle obecnej regulacji, trudno o jednoznaczne stanowisko polskiej doktryny w zasygnalizowanej sprawie, konieczna byłaby tu ingerencja ustawodawcy lub pomoc judykatury (zob. I. Sierpowska, Pomoc społeczna. Komentarz. LEX 2014).
Warto w tym miejscu przywołać wyrok WSA w Krakowie z dnia 25 lutego 2014 r., III SA/Kr 1067/13 (LEX nr 1502672), w myśl którego zgodnie z intencją ustawodawcy, celem pomocy społecznej jest jedynie udzielenie wsparcia, a nie zastąpienie indywidualnych wysiłków w dążeniu do poprawy swej sytuacji bytowej. Taką funkcję spełniają także zasiłek stały i zasiłek okresowy, o których mowa odpowiednio w art. 37 ust. 1 oraz w art. 38 ust. 1 u.p.s. Należy więc podkreślić, iż art. 3 u.p.s. nie dopuszcza możliwości uczynienia z pomocy społecznej stałego źródła dochodów, ani nie pozwala na udzielenie tej pomocy osobom, które dysponują możliwościami samodzielnego przezwyciężenia trudności na jakie napotkały.
Przenosząc powyższe rozważania na przedstawioną przez Pana w sposób ogólny sytuację, wydaje się iż kwestia przedmiotowego zasiłku zostanie ostatecznie rozstrzygnięta w sposób indywidualny przez właściwy dla świadczenia organ, z uwzględnieniem całokształtu rozwoju sytuacji związanej z podejmowaną przez Pana działalnością gospodarczą i dochodami z niej wynikającymi.
Z poważaniem,
dr Michał Urban, radca prawny