Pewni swoich praw
Przed rodzicami wysyłającymi dziecko do przedszkola lub szkoły piętrzą się trudności związane z biurokracją, ale też niewiedzą pracowników oświaty. Jak temu zaradzić? Nie ma nic lepszego niż znajomość swoich praw.
-
Kto i kiedy może otrzymać orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego?
Takie orzeczenia są wydawane dzieciom i młodzieży z niepełnosprawnością, niedostosowanym społecznie, lub zagrożonym niedostosowaniem społecznym.
Orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego z racji niepełnosprawności wydaje się dzieciom:
- niesłyszącym,
- słabosłyszącym,
- niewidomym,
- słabowidzącym,
- z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją,
- z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim,
- z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym,
- z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera,
- z niepełnosprawnościami sprzężonymi.
Uczniowie z chorobami przewlekłymi obecnie nie otrzymują orzeczeń, ale te wydane na mocy starych przepisów są ważne na okres, na który zostały wydane.
-
Co zrobić, by dziecko otrzymało orzeczenie?
Wydanie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego odbywa się zawsze na wniosek rodziców/prawnych opiekunów lub dorosłego ucznia. Placówka edukacyjna nie może wystąpić z wnioskiem o wydanie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego. Do wniosku o wydanie orzeczenia należy obowiązkowo dołączyć zaświadczenie od lekarza, stwierdzające chorobę/ niepełnosprawność/zaburzenie, które może być przyczyną uznania, że dziecko ma specjalne potrzeby edukacyjne.
Warto pamiętać, że lekarz może na tym zaświadczeniu wpisać dodatkowe informacje o dziecku i jego potrzebach, wynikających z niepełnosprawności, które mogą być zaspokojone w placówce edukacyjnej.
Poradnia musi wziąć pod uwagę całą treść dokumentu albo uzasadnić w orzeczeniu, dlaczego dziecko nie potrzebuje pomocy, którą wskazał lekarz. Jeżeli zespół orzekający w poradni nie uwzględni w całości zaświadczenia lekarskiego, to rodzic ma mocne podstawy do odwołania się od decyzji zespołu do kuratora, w szczególności wtedy, gdy w zespole orzekającym nie zasiada lekarz specjalista zajmujący się dziećmi z daną niepełnosprawnością.
Aby wydać orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, pracownicy poradni psychologiczno-pedagogicznej zapoznają się z wnioskiem i dołączonymi dokumentami oraz przeprowadzają wywiad z rodzicami i robią diagnozę dziecka. Diagnoza służy ocenie rozwoju intelektualnego, poznawczego, ruchowego, emocjonalnego, społecznego. W spotkaniu zazwyczaj uczestniczą pedagog, psycholog, czasem logopeda.
Z wnioskiem o wydanie orzeczenia należy zwrócić się do poradni właściwej ze względu na siedzibę przedszkola lub szkoły, do której uczęszcza dziecko, z wyjątkiem orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego dla dzieci przed rozpoczęciem obowiązku szkolnego (przedszkolaki przed zerówką). Orzeczenia o potrzebie indywidualnego przygotowania przedszkolnego oraz orzeczenia o potrzebie zajęć rewalidacyjno-wychowawczych wydają zespoły działające w poradniach właściwych ze względu na miejsce zamieszkania dziecka.
Dzieciom niewidomym i słabowidzącym, niesłyszącym i słabosłyszącym oraz dzieciom z autyzmem i zaburzeniami pokrewnymi orzeczenia (i opinie o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju) wydają zespoły działające w poradniach wskazanych przez kuratora oświaty, za zgodą organu prowadzącego – czyli w tzw. poradniach specjalistycznych.
Gdy rodzic złoży wniosek do niewłaściwej poradni, wówczas jej dyrektor przekazuje wniosek do odpowiedniej poradni, zawiadamiając o tym wnioskodawcę.
-
Co daje orzeczenie?
Najważniejszą częścią orzeczenia są zalecenia, ponieważ szkoła/przedszkole ma obowiązek ich realizacji. Im bardziej precyzyjne i jednoznaczne, tym lepiej dla dziecka. Zalecenia dotyczą trzech kwestii:
- form kształcenia: przedszkole ogólnodostępne, integracyjne, specjalne, szkoła ogólnodostępna, integracyjna, specjalna, ośrodek rewalidacyjno-wychowawczy, szkoła zorganizowana przy młodzieżowym ośrodku socjoterapii lub specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym,
- form stymulacji, rewalidacji, terapii, usprawniania, pomocy psychologiczno-pedagogicznej – w tym punkcie poradnia wskazuje konkretne zajęcia, np. terapię psychologiczną, pedagogiczną, logopedyczną, rehabilitację ruchową, fizjoterapię, zajęcia socjoterapeutyczne i inne,
- warunków realizacji potrzeb edukacyjnych, tj. metod i form pracy z dzieckiem, codziennego dostosowania sposobu nauczania do deficytów płynących z niepełnosprawności i integracji dziecka z rówieśnikami.
-
Obowiązki szkoły/przedszkola
Wobec dziecka z orzeczeniem placówka edukacyjna ma szereg obowiązków. Przede wszystkim musi realizować zapisy podstawy programowej oraz zalecenia zawarte w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego. Dyrektor, który tego nie robi, narusza przepisy prawa oświatowego.
Niezależnie od tego, czy jest to placówka ogólnodostępna, integracyjna czy specjalna, przepisy obligują ją do realizowania wszystkich zaleceń zawartych w orzeczeniu o potrzebie kształcenie specjalnego.
Zgodnie z prawem, placówki edukacyjne zapewniają:
- dostosowanie programu nauczania i programu wychowania przedszkolnego do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych, zgodnie z zapisami indywidualnego programu edukacyjno-terapeutycznego (IPET) i orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego,
- zajęcia specjalistyczne, o których mowa w przepisach w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach,
- zajęcia rewalidacyjne i socjoterapeutyczne (w szkołach),
- dostosowanie warunków i formy sprawdzianu, egzaminu gimnazjalnego, egzaminu maturalnego i egzaminu sprawdzającego kwalifikacje w zawodzie.
Niezwłocznie po przedłożeniu przez rodziców orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego dyrektor placówki ma obowiązek powołać zespół, którego zadaniem jest opracowanie indywidualnego programu edukacyjno-terapeutycznego (IPET). Na opracowanie IPET-u placówka ma 30 dni od złożenia orzeczenia. Kiedy dziecko rozpoczyna nowy etap edukacyjny, program powinien powstać do 30 września. Rodzic może uczestniczyć w spotkaniach zespołu opracowującego IPET.
-
Subwencja oświatowa
Każdy rodzic może sprawdzić, ile dodatkowych pieniędzy otrzymuje gmina lub powiat z tytułu niepełnosprawności jego dziecka.
Aby orientacyjnie ustalić sumę dodatkowych środków, wystarczy sięgnąć do rozporządzenia MEN w sprawie podziału subwencji oświatowej i pomnożyć roczną kwotę, przewidzianą przez rząd dla samorządu na jednego ucznia (standard A – w 2015 r. to 5306 zł), przez tzw. wagę subwencyjną, czyli wskaźnik przyporządkowany konkretnej niepełnosprawności.
Przykład: Aby ustalić orientacyjną kwotę dodatkowych środków, jakie otrzymuje gmina na ucznia z autyzmem, należy przemnożyć 5306 zł przez P7 = 9,5, co daje 50 407 zł.
-
Miejsce w przedszkolu
Zgodnie z przepisami gmina ma obowiązek zapewnić dziecku z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego miejsce w przedszkolu. Jeżeli dziecko nie dostanie się do przedszkola w pierwszym etapie rekrutacji, rodzice powinni złożyć odwołanie. Jeżeli odwołanie nie przyniesie skutku, należy złożyć skargę na wynik postępowania rekrutacyjnego do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. W tym samym czasie należy wnioskować do gminy o zapewnienie dziecku odpowiedniej formy kształcenia. Obowiązek gminy w tej kwestii jest zapisany wprost w Ustawie o systemie oświaty.
Dodatkowo w 2014 r. podkreślono pierwszeństwo dzieci z niepełnosprawnością w rekrutacji do przedszkoli ogólnodostępnych. Do przedszkola w pierwszej kolejności przyjmuje się:
- dzieci z niepełnosprawnością mieszkające na terenie danej gminy,
- mające rodzica lub rodzeństwo z niepełnosprawnością,
- pochodzące z rodzin wielodzietnych z min. trójką dzieci,
- objęte pieczą zastępczą oraz
- wychowywane przez samotnych rodziców.
Należy jednak pamiętać, że podstawowym kryterium w rekrutacji jest zamieszkanie w gminie, która prowadzi placówkę. Jeżeli rodzic chce posłać dziecko do przedszkola w gminie, w której nie mieszka, to mimo niepełnosprawności jego podanie będzie rozpatrywane na końcu, jeżeli zostaną miejsca.
Ważne! W przypadku rekrutacji do przedszkoli ogólnodostępnych dokumentem potwierdzającym niepełnosprawność dziecka może być zarówno orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, jak i orzeczenie o niepełnosprawności.
W przypadku rekrutacji do przedszkola specjalnego niezbędne jest orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego.
-
Wybór formy kształcenia: szkoła specjalna, integracyjna czy ogólnodostępna
Zgodnie z przepisami, to rodzic podejmuje decyzję w sprawie najlepszej dla jego dziecka formy kształcenia. W orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego może być wymienionych kilka takich form: oddział ogólnodostępny, integracyjny lub specjalny.
Organ prowadzący, powołując się na zapis w orzeczeniu, nie może odmówić dziecku nauki w klasie integracyjnej i wskazać masową czy specjalną, lecz ma obowiązek zapewnić wybraną przez rodziców formę kształcenia. Jest tak nawet wtedy, gdy w orzeczeniu jest zalecana wyłącznie szkoła specjalna, a rodzic wybiera mimo to zwykłą szkołę rejonową. Ustawa wyraźnie daje decyzjom rodzica pierwszeństwo przed decyzjami urzędników!
W przypadku jeśli rodzice chcą, by ich dziecko uczyło się w szkole ogólnodostępnej, to z uwagi na istnienie obowiązku szkolnego, szkoły podstawowe i gimnazja ogólnodostępne nie mogą odmówić przyjęcia dziecka z niepełnosprawnością, zamieszkałego w jej obwodzie, bez względu na rodzaj niepełnosprawności.
Jednocześnie szkoła ta ma obowiązek zapewnić realizację wszystkich zaleceń z orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego.
-
Miejsce w oddziale integracyjnym
Jeśli dziecko ma orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, rodzice mogą wnioskować do gminy o zapewnienie edukacji w formie integracyjnej, a gmina ma obowiązek ją zorganizować.
Jeżeli dziecko uzyska orzeczenie w trakcie etapu edukacyjnego (np. w klasie II lub V), a wszystkie miejsca dla dzieci z niepełnosprawnością w oddziałach integracyjnych są zajęte, organ prowadzący może utworzyć w następnym roku szkolnym kolejny oddział, dzieląc dzieci uczące się w danej szkole w konkretnym roczniku. Niestety, takie rozwiązanie spotyka się z protestami rodziców, którzy chcą, aby ich dzieci kontynuowały edukację w tych samych klasach. W takim przypadku warto rozważyć zatrudnienie w dotychczasowym oddziale nauczyciela wspomagającego i przeszkolenie kadry pedagogicznej w zakresie pracy z konkretną niepełnosprawnością.
Problemem nie powinno być też utworzenie oddziału integracyjnego. Zadanie tworzenia klas integracyjnych wynika bezpośrednio z zapisów Ustawy o systemie oświaty. Zgodnie z ustawą, obowiązek organizacji grup integracyjnych w przedszkolach oraz klas integracyjnych w szkołach podstawowych i gimnazjach spoczywa na gminie. Obowiązkiem powiatu jest zapewnienie tej formy kształcenia na poziomie szkół ponadgimnazjalnych. Zgodnie z nowymi przepisami można utworzyć klasę nawet dla jednego dziecka z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego – za zgodą gminy lub powiatu.
Jeżeli w gminie nie istnieją oddziały/klasy integracyjne, to najbardziej efektywne będzie grupowe wnioskowanie o ich utworzenie.
Na początku trzeba znaleźć rodziców dzieci z niepełnosprawnością, którzy chcą posłać swoje pociechy do klasy integracyjnej.
Wniosek o utworzenie oddziału integracyjnego w przedszkolu/szkole podstawowej/gimnazjum adresowany do burmistrza/wójta składa się w urzędzie miasta/gminy. Wniosek o utworzenie klasy integracyjnej w szkole ponadgimnazjalnej należy kierować do starosty powiatu.
Do wniosku należy dołączyć kopie orzeczeń o potrzebie kształcenia specjalnego. Pod wnioskiem powinni podpisać się rodzice wszystkich dzieci z niepełnosprawnością.
-
Miejsce w szkole specjalnej
Za zapewnienie dziecku kształcenia w szkole specjalnej odpowiada powiat.
Jeżeli jednak powiat właściwy ze względu na miejsce zamieszkania ucznia nie prowadzi szkoły specjalnej lub ośrodka – odpowiednich ze względu na rodzaj niepełnosprawności, starosta tego powiatu kieruje dziecko do najbliższego powiatu prowadzącego taką szkołę lub ośrodek. Starosta powiatu, prowadzącego taką szkołę, nie może odmówić przyjęcia kierowanego do niej ucznia.
Tzw. wagi subwencji oświatowej
- P4 = 1,4 – uczniowie z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim,
- P5 = 2,9 – uczniowie niewidomi i słabowidzący, z niepełnosprawnością ruchową,
- P6 = 3,6 – uczniowie niesłyszący i słabosłyszący, z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym,
- P7 = 9,5 – uczniowie z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu znacznym (realizujący obowiązek szkolny lub obowiązek nauki przez uczestnictwo w zajęciach rewalidacyjno-wychowawczych), uczniowie z autyzmem i zespołem Aspergera, z niepełnosprawnościami sprzężonymi. Dzieci uczęszczające do przedszkoli (bez względu na wiek),
- P34 = 4,0 – dzieci niesłyszące, słabosłyszące, niewidome, z niepełnosprawnością ruchową, z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym, znacznym lub głębokim,
- P42 = 9,5 – wychowankowie ośrodków rewalidacyjno-wychowawczych, dzieci z autyzmem i zespołem Aspergera, z niepełnosprawnościami sprzężonymi,
- P44 = 0,84 – dzieci objęte wczesnym wspomaganiem rozwoju;
Uwaga! W rozporządzeniu na 2015 rok istnieją jeszcze inne dodatkowe wagi, o których warto pamiętać, obliczając całość środków na dziecko:
- P8 = 0,80 – dla uczniów niepełnosprawnych w klasach integracyjnych,
- P1 = 0,40 – dla szkół podstawowych i gimnazjów zlokalizowanych na terenach wiejskich lub w miastach do 5 tys. mieszkańców – jeśli szkoła mieści się w takiej miejscowości, to waga ta zwiększa kwotę subwencji na każdego (także zdrowego) ucznia.
Poradnik powstał na podstawie Informatora dla rodziców, przygotowanego przez Stowarzyszenie pomocy dzieciom z ukrytymi niepełnosprawnościami im. Hansa Aspergera Nie-Grzeczne Dzieci, w ramach projektu Wszystko jasne.
![kadr z filmu Mateusz Jarecki. Mądrość dziennikarza [FILMIK]](/files/nowe.niepelnosprawni.pl/public/2024/wideorozmowa_jarecki.jpg)
Komentarz