System wsparcia osób z niepełnosprawnością ma już 25 lat. Czas na zmiany?

Ćwierć wieku temu uchwalono Ustawę o zatrudnianiu i rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych, powołano urząd Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych, a także Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON). Z tej okazji 26 września 2016 r. w Sali Kolumnowej Sejmu odbyła się konferencja jubileuszowa „25-lecie systemu wsparcia osób niepełnosprawnych”.

Wcześniej na pytania dziennikarzy odpowiadali Elżbieta Rafalska, minister rodziny, pracy i polityki społecznej, Krzysztof Michałkiewicz, Pełnomocnik Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych, oraz Robert Kwiatkowski, prezes PFRON.

- Środowisko osób z niepełnosprawnością najbardziej jest zainteresowane zmianami, które pozwolą im na pełne uczestnictwo w życiu zawodowym – powiedziała minister Elżbieta Rafalska. – Mówimy tu o zmianach, które dokonały się w ostatnim czasie i będą się dalej dokonywać, np. związanych z możliwością znalezienia pracy nie tylko na chronionym rynku pracy, ale też na rynku otwartym.

Bezrobocie spada, ale zbyt wolno

Zdaniem pani minister, dzięki tym zmianom rynek pracy może stać się bardziej dostępny dla osób z niepełnosprawnością. Elżbieta Rafalska zwróciła też uwagę na spadek bezrobocia, również wśród osób z niepełnosprawnością.

- Bezrobocie, które w naszym kraju jest coraz niższe, jest niższe również w przypadku osób z niepełnosprawnością. Choć wciąż jest ono wyższe, niż byśmy tego oczekiwali – powiedziała minister Rafalska.

Podkreślila, że działania na rzecz poprawy skuteczności aktywizacji osób z niepełnosprawnością już mają miejsce.

- Chcemy powiedzieć środowisku osób z niepełnosprawnością, że pamiętamy o działaniach, które będą działaniami systemowymi – podkreśliła. – Są one przygotowywane. Racjonalizujmy obecne wydatki i będziemy robili wszystko, by programy skierowane do osób z niepełnosprawnością służyły jak najlepiej ich beneficjentom, a nie były działaniami podejmowanymi dla samych działań.

Minister Rafalska zaznaczyła, że nowe rozwiązania nie mają służyć tylko pracodawcom, ale przede wszystkim samym osobom z niepełnosprawnością.

Nie tylko rynek pracy

Według minister Rafalskiej, na problemy osób z niepełnosprawnością trzeba patrzeć w sposób znacznie szerszy, niż tylko przez pryzmat Ustawy o rehabilitacji i spraw związanych z otwartym i chronionym rynkiem pracy, funkcjonowaniem jego instytucji, likwidowaniem barier architektonicznych i prowadzeniem programów kierowanych do tej grupy. Podkreśliła, że tematyka osób z niepełnosprawnością jest interdyscyplinarna i wiąże się z edukacją i zdrowiem – zarówno jeśli chodzi o dostęp do rehabilitacji, jak i zaopatrzanie w sprzęt ortopedyczny i rehabilitacyjny.

W tym celu, jak dała do zrozumienia pani minister, powstał specjalny międzyresortowy zespół ds. poprawy sytuacji osób z niepełnosprawnością i ich rodzin, którego pierwsze posiedzenie odbędzie się 28 września.

- Potrzebna jest międzyresortowa współpraca i jej będzie służył zespół, na czele którego będzie stał Pełnomocnik Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych – podkreśliła minister Rafalska.

Orzecznictwo do przeglądu

Wskazany przez nią Pełnomocnik Rządu, Krzysztof Michałkiewicz, wskazał na Konwencję o prawach osób niepełnosprawnych – zarówno jako na sukces ostaniego ćwierćwiecza, jak i drogowskaz działań w kontekście praw osób z niepełnosprawnością.

- Rolą państwa jest to, by te prawa były jak najpełniej realizowane – podkreślił Krzysztof Michałkiewicz. – Jest to ogromne zadanie dla państwa, nad czym będzie pracował zespół, w skład którego wchodzić będą przedstawiciele wszystkich ministerstw.

Pełnomocnik odniósł się również do pytania o postulowaną od lat potrzebę zmian w orzecznictwie.

- Za chwilę ogłoszony będzie konkurs na duży projekt przeglądu orzecznictwa i wypracowania rekomendacji, jeśli chodzi o docelowy system – zaznaczył minister Michałkiewicz. – Oczywiście dyskutujemy nad tym tematem z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych i z ministerstwami, które mają własne systemy orzekania. Chodzi nam o to, by te systemy się uzupełniały, a może nawet by powstał jeden system orzeczniczy do różnych celów.

Minister zaznaczył jednak, że to dopiero początek debaty na ten temat.

Rodziny pod szczególną opieką

Dyskusja na temat sytuacji osób z niepełnosprawnością nie byłaby możliwa bez udziału Ministerstwa Zdrowia. Dlatego w oficjalnej części konferencji wziął udział także stojący na czele tego resortu Konstanty Radziwiłł.

- Obszarem, którym powinno się w szczególności zająć nasze ministerstwo, jest kwestia osób z niepełnosprawnością powstałą jeszcze przed ich narodzeniem. Chodzi o otoczenie opieką ich rodzin – tłumaczył minister Radziwiłł. – Część z tych osób rodzi się z niepełnosprawnością, która uniemożliwia im normalne funkcjonowanie, cześć z nich umiera. Dzieci, ale także ich rodzice, wymagają wsparcia, a my będziemy starać się je im zapewnić. To także dotyczy dzieci, które wkraczają w kolejne okresy swojego życia. Mówimy tu o tzw. obszarze wczesnej interwencji.

Przedstawiciel resortu zdrowia również będzie brał udział w pracach międzyresortowego zespołu.

400 poprawek do ustawy

Jednym z wykonawców decyzji podjętych przez ten zespół będzie PFRON. Prezes jego Zarządu, Robert Kwiatkowski, podkreślił, że prace nad gruntownymi zmianami już toczą się w zarządzanej przez niego instytucji.

- Następuje nowe otwarcie, są nowe projekty PFRON i jego Rady Nadzorczej, dotyczące rehabilitacji zawodowej – podkreślił. – Najważniejsze z nich, to największe jak do tej pory konsultacje społeczne, które przyniosły efekt w postaci ponad 400 poprawek do Ustawy o rehabilitacji. Są to poprawki zarówno o charakterze systemowym, jak i do poszczególnych zapisów ustawy. Raport z tych konsultacji w ciągu 2-3 tygodni zostanie przedstawiony Pełnomocnikowi Rządu.

Prezes PFRON wyraził nadzieję, że będzie to początek dyskusji o nowym systemie wsparcia i zmianie starej ustawy lub napisaniu nowej.

Liderzy 25-lecia nagrodzeni

25-lecie systemu wsparcia osób z niepełnosprawnością było też okazją do nagrodzenia zasłużonych działaczy i organizacji. Służył temu konkurs „Liderzy 25-lecia”, zorganizowany przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej we współpracy z Państwowym Funduszem Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Nagrody wręczono wieczorem, podczas gali zorganizowanej w warszawskim Teatrze Palladium.

Zwycięzcami w pięciu kategoriach: Dostępność, Edukacja, Sport, Pracodawca, Kultura zostali odpowiednio: Forum Dostępnej Cyberprzestrzeni, Fundacja Aktywizacja, Fundacja Aktywnej Rehabilitacji, Olimpiady Specjalne Polska i Koszalińska Biblioteka Publiczna im. Joachima Lelewela.

Przedstawiciele organizacji nagrodzonych w konkursie „Liderzy 25-lecia”, fot. Mateusz Różański

Ponadto w otwartym głosowaniu, w którym wzięło udział 12 tys. internautów, wybrano Złotą Dziesiątkę liderów, wśród których znaleźli się m.in. Marek Winiarczyk, twórca Polskiego Związku Żeglarzy Niepełnosprawnych, Fundacja im. Brata Alberta, a także Wiesław Tomaszewski z Polskiego Towarzystwa Walki z Kalectwem.

Pełne wyniki konkursu „Liderzy 25-lecia” dostępne są na stronie PFRON.