Uczelnie wyższe a osoby niepełnosprawne. Raport z Trójmiasta

Jestem studentem niepełnosprawnym. Po roku studiowania na uczelni prywatnej, ze względu na trudności z dotarciem na wykłady, postanowiłem zmienić szkołę. Zdałem z powodzeniem egzamin wstępny na Uniwersytet Gdański. Problematyka nauki osób niepełnosprawnych na uczelni jest mi szczególnie bliska. Postanowiłem szerzej zająć się tym zagadnieniem. Przeprowadziłem wywiad z Pełnomocnikiem Rektora Uniwersytetu Gdańskiego ds. Osób Niepełnosprawnych oraz nawiązałem ożywioną korespondencję z władzami trójmiejskich uczelni zarówno publicznych, jak i niepublicznych. Podjąłem też dyskusję na ten temat na jednej z grup dyskusyjnych.

Jak wynika z zebranych przeze mnie materiałów, oprócz Uniwersytetu Gdańskiego oraz Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej, uczelnie zajmują się dość pobieżnie problemem studentów niepełnosprawnych (być może z przymusu), bądź w ogóle to zagadnienie nie leży w sferze ich zainteresowań. Czasami dochodzi wręcz do paradoksów. Na przykład w budynku znajdują się toalety dla osób niepełnosprawnych ruchowo, ale nie ma windy, która pozwoliłaby im bez przeszkód dostać się na dany poziom studentom poruszającym się na wózkach inwalidzkich.

Przyczyny takiego stanu rzeczy nie zależą od władz poszczególnych uczelni, ale najczęściej od braku funduszy oraz starego budownictwa, w którym mieszczą się siedziby szkól i wydziałów.
Wydaje mi się, że komfort osób niepełnosprawnych studiujących na uczelni w dużej mierze zależy od nich samych. Jeśli potrafią się zjednoczyć i przedstawić swoje potrzeby, to mogą wiele osiągnąć. Jest to istotne w czasach, gdy brakuje funduszy na zaspokojenie wszystkich oczekiwań.

Uniwersytet Gdański

Adres: ul. Bażyńskiego 1a, 80-952 Gdańsk
Telefon: 0*58 552 90 43
Strona WWW: www.univ.gda.pl (również serwis poświęcony niepełnosprawnym studentom na UG)
Opis: Szkoła publiczna o charakterze Uniwersyteckim, kształci na 10 wydziałach. Powstała 20 marca 1970 roku. Studiuje na niej ok. 25 000 studentów, w tym ok. 100 niepełnosprawnych (ilość stwierdzona na podstawie podań o stypendium specjalne). Pracuje tu 70 niepełnosprawnych pracowników.

Pełnomocnik ds. Osób Niepełnosprawnych

Funkcję pełni: dr Anna Kobylańska

Dyżury: ul. Bażyńskiego 1a, pok. 101 w środę od 10 do 12
Telefon: 0*58 55 20 47
Tel. kom.: 606 157 514
Email: pełnomocnik@cogito.univ.gda.pl

Pełnomocnik działa w rektoracie od 2000 roku. Stanowisko to pełni obecnie dr Anna Kobylańska z instytutu pedagogiki. W zakres obowiązków pełnomocnika wchodzi reprezentowanie rektora w działaniu na rzecz osób niepełnosprawnych oraz przygotowanie informacji na temat niepełnosprawnych studentów w Uniwersytecie Gdańskim.

Na terenie uczelni nie działa biuro do spraw osób niepełnosprawnych. Nie ma również pełnomocników na poszczególnych wydziałach.
Uczelnia prowadzi ożywioną współpracę w Państwowym Funduszem Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, referatem obsługi osób niepełnosprawnych w urzędzie miasta w Gdańsku, mając na celu jak najszersze zaspokojenie potrzeb osób niepełnosprawnych.

Organem doradczym do spraw osób niepełnosprawnych jest komisja ds. projektu "Uniwersytet bez barier", w skład której wchodzi wielu wybitnych naukowców pracujących na uczelni. Informacji na temat działania Komisji udziela prof. Joanna Rutkowiak z instytutu pedagogiki znajdującego się przy ul. Krzywoustego w Gdańsku. Komisja wspiera działania uniwersytetu na rzecz osób niepełnosprawnych we wszystkich kwestiach, zajmując się w szczególności przystosowaniem infrastruktury.

Centrum doradztwa zawodowego - "Biuro Karier" proponuje studentom Uniwersytetu Gdańskiego szkolenia, warsztaty oraz pośrednictwo pracy. W ramach tej jednostki organizuje się również poradnictwo dla osób niepełnosprawnych.
Uczelnia stara się również zatrudniać na różnych stanowiskach niepełnosprawnych absolwentów dzięki możliwościom refundacji kosztów ich zatrudnienia z PFRON-u.
W ramach szerokich działań kulturalnych organizowane są koncerty, kiermasze poświęcone twórczości osób niepełnosprawnych.

Pomoc dla studentów niepełnosprawnych

Z założenia nie występują formy niepełnosprawności uniemożliwiające podjęcie studiów na Uniwersytecie Gdańskim, oczywiście z wyłączeniem osób obłożnie chorych.
Zarówno w trakcie postępowania kwalifikacyjnego, jak i podczas egzaminów w toku studiów proponowane są studentom niepełnosprawnym szerokie udogodnienia. Jednak bardzo dużo zależy od postawy osoby zdającej egzaminy. Jeśli bezpośrednio poprosi o pomoc wykładowcę lub zgłosi się do pełnomocnika ds. osób niepełnosprawnych, z pewnością jego potrzeby zostaną zaspokojone. Oczywiście nie znaczy to, że wszystko jest możliwe.
Z powodu trudności finansowych uczelnia nie jest w stanie zatrudnić na etat tłumacza języka migowego.
Nie ma również domów studenckich przystosowanych dla osób niepełnosprawnych. Trudności mogą pojawić się również z dostępnością pomieszczeń, w których odbywają się egzaminy oraz bezpłatnym transportem.

Udogodnienia, które uczelnia może zapewnić:

Pomoc przy egzaminie wstępny (w trakcie studiów sytuacja jest podobna)

• egzamin w brajlu
• egzamin w druku powiększonym
• egzamin przy wykorzystaniu komputera z przystawką mówiącą lub z pomocą lektora
• przewodnik na czas egzaminu (jednak nie było takiego precedensu)
• przedłużony czas trwania egzaminu
• zamiana formy egzaminu ustnego na pisemny, jeżeli wymaga tego niepełnosprawność

We własnym zakresie osoba niepełnosprawna może mieć przewodnika na czas egzaminu. Jeśli odpowiednio wcześnie zostanie zgłoszone zapotrzebowanie na usługi tłumacza języka migowego, to może on być przydzielony, jednak na uczelni nie studiuje obecnie ani jedna osoba zupełnie niesłysząca.

Uczelnia nie prowadzi specjalnych zajęć dla osób niepełnosprawnych, jednak istnieje możliwość ich organizacji po uprzednim zgłoszeniu przez studentów takiego zapotrzebowania. Istnieje również możliwość ustalenia indywidualnego toku studiów.
 
Wkrótce możliwe będzie kształcenie poprzez Internet. Na razie są to jedynie wybrane fakultety na wydziale pedagogiki. Tworzone są natomiast plany rozwoju tej formy nauczania.

Prowadzona przez uczelnię wymiana zagraniczna może również obejmować osoby niepełnosprawne, jednak nie przewidziano dla nich specjalnych preferencji i warunków uczestnictwa.

Urządzenia dostosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych:

• pracownia komputerowa dostosowana do potrzeb osób niewidomych i niedowidzących
• biblioteka książki mówionej - dostępne są jedynie pojedyncze woluminy
• książki i inne wydawnictwa dostępne w wersji elektronicznej w postaci wirtualnej biblioteki literatury polskiej

Niestety tylko niektóre wydziały i jednostki organizacyjne uniwersytetu są dostosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych.

Wydziały w pełni przystosowane:

• wydział prawa i administracji
• wydział biotechnologii
• wydział chemii, biologii, geografii i oceanografii

Wydziały częściowo przystosowane:

• wydział pedagogiki
• wydział matematyki i fizyki
• kolegium kształcenia nauczycieli języków obcych

Stypendia socjalne

Udzielane są stypendia specjalne w wysokości około 150 zł miesięcznie ze względu na niepełnosprawność.
Na uczelni nie działają żadne instytucje i fundacje udzielające innych stypendiów.

Uczelnia nie prowadzi domów studenckich dostosowanych dla potrzeb osób niepełnosprawnych

Inne udogodnienia

Na wydziale filologiczno-historycznym dostępny jest skaner wraz z możliwością czytania tekstów (syntezator mowy). Możliwe są tu również wydruki w brajlu. Ponieważ to stanowisko było współfinansowane przez PERON, mogą z niego korzystać osoby spoza uczelni. Warto zaznaczyć, że przy obsłudze komputerów pracuje osoba niewidoma, która w pełni rozumie potrzeby osób z uszkodzeniem narządu wzroku.

Plany na przyszłość

Rozwijane są one w ramach projektu "Uniwersytet bez barier". Mimo ograniczeń finansowych uczelnia stara się ulepszać swoją infrastrukturę oraz zaplecze dydaktyczne na rzecz studentów niepełnosprawnych.

Gdańska Wyższa Szkoła Humanistyczna

Adres: ul. Biskupia 24b, Gdańsk
Telefon: 0*58 302 40 95
www.gwsh.gda.pl

Jest to szkoła niepubliczna o profilu uniwersyteckim kształcąca na 3 wydziałach: politologii i dziennikarstwa, pedagogiki oraz zarządzania i marketingu. Powstała w roku 1999. Mieści się w malowniczo położonym zakątku Gdańska.

Osoby niepełnosprawne na GWSH

Uczelnia nie zajmuje się w formalny sposób pomocą dla niepełnosprawnych studentów, którzy uczęszczają tu na zajęcia.
Nie działa także pełnomocnik ds. osób niepełnosprawnych, nie ma też specjalnych preferencji ani udogodnień.

Brak jest podjazdów oraz wind dla osób niepełnosprawnych. W budynku jednak występują toalety dla osób niepełnosprawnych. Jednak siedziba uczelni jest wciąż w rozbudowie, toteż w przyszłości prawdopodobnie tego rodzaju udogodnienia się pojawią.
Szkoła stara się jednak zapewnić niepełnosprawnym studentom jak najlepsze warunki studiowania. Przykładem jest przeniesienie sali wykładowej z piętra na parter dla grupy, w skład której wchodziła studentka poruszająca się na wózku inwalidzkim.
Obecnie nie ma egzaminów wstępnych na tę uczelnię.

Wyższa Szkoła Bankowa w Gdańsku

Adres: ul. Dolna Brama 8, Gdańsk
Tel.: 0*58 346 38 89
www.wsb.gda.pl
Email: kancelaria@wsb.gda.pl

Jest to szkoła niepubliczna o profilu ekonomicznym. Studiuje tu jeden student niepełnosprawny. Nie działa tutaj pełnomocnik ani biuro do spraw osób niepełnosprawnych. Budynek nie jest przystosowany.

Osoby niepełnosprawne na WSB
Na email z prośbą o informacje na temat osób niepełnosprawnych studiujących na WSB otrzymałem następującą odpowiedź:

Dzień dobry Panie Tomaszu,
 
W naszej uczelni studiuje jedna osoba niepełnosprawna. Niestety nasze budynki nie są przystosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych.
 
Pozdrawiam
Anna Kuklińska
Kierownik Kancelarii
WSB w Gdańsku

Potwierdziła się również wspomniana przeze mnie wcześniej teza, iż najwięcej zależy od ludzi. Z jednej strony osoba niepełnosprawna musi wiedzieć, czego chce, z drugiej potrzeba trochę dobrej woli, aby wyrównać szanse edukacyjne.

Pomimo tego, że w Gdańsku wiele robi się na rzecz osób niepełnosprawnych, to na razie poziom udogodnień pod względem przystosowania budynków nie jest zadowalający. Pociesza jednak fakt, że proponuje się osobom niepełnosprawnym wyrównanie szans edukacyjnych poprzez odpowiednie podejście dydaktyczne i zrozumienie ich potrzeb przez społeczność akademicką.