MEN przypomina rodzicom uczniów ze specjalnymi potrzebami o ich prawach w szkole

„Wszystkie dzieci, również te ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, mają możliwość realizowania obowiązku szkolnego i obowiązku nauki w szkole. Uczniowie z niepełnosprawnościami mają mieć zapewnione zajęcia organizowane z klasą, indywidualnie lub w małej grupie” – napisała w liście do dyrektorów poradni psychologiczno-pedagogicznych Anna Zalewska, minister edukacji.

Początek roku szkolnego już za trochę ponad miesiąc, dlatego wielu rodziców występuje o wydanie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego dla ich dzieci. Jak czytamy w piśmie otrzymanym od resortu oświaty, nie wszyscy rodzice zostali poinformowani o wprowadzonych rozwiązaniach, co może powodować niepotrzebny niepokój. Przedstawiciele MEN są zdania, że rodzice uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi muszą uzyskać kompletną i rzetelną informację dotyczącą organizacji kształcenia ich dziecka.

Ponadto minister Zalewska zwraca uwagę na to, że nie można utożsamiać indywidualnego nauczania z kształceniem specjalnym uczniów z niepełnosprawnościami, a uczniowie z niepełnosprawnościami powinni uczyć się w szkole ze swoimi rówieśnikami. Przepisy w tym zakresie zostały doprecyzowane i obowiązują od 1 września 2017 r. Do ministerialnego pisma dołączony jest plakat zawierający podstawowe informacje na temat edukacji włączającej i praw ucznia z niepełnosprawnością oraz zestaw pytań i odpowiedzi dotyczących zagadnień dotyczących kształcenia dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Poniżej załączamy je w całości.

Plakat przygotowany przez Ministerstwo Edukacji Narodowej. Jego opis alternatywny znajduje się na końcu artykułu.

Pytanie 1. Orzeczenie i co dalej?

Kto decyduje, jaką formę kształcenia ma mieć uczeń ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi?

Uczeń, na podstawie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego wydanego przez zespół orzekający w publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej, ma otrzymać wsparcie w szkole. To gwarantuje mu prawo oświatowe.

Rodzice ucznia powinni zgłosić się z orzeczeniem do szkoły. Dyrektor szkoły wraz z nauczycielami ma obowiązek dostosować sposób organizacji zajęć szkolnych do wskazań zawartych w tym dokumencie oraz potrzeb ucznia, które zostaną rozpoznane podczas wielospecjalistycznej oceny funkcjonowania ucznia, która musi zostać dokonana po dostarczeniu do szkoły orzeczenia. Rodzice mogą wziąć udział w tej ocenie i powinni zostać poinformowani przez dyrektora szkoły o takiej możliwości.

Szkoła ma obowiązek opracować dla ucznia indywidualny program edukacyjno-terapeutyczny. W tym programie ma być określone, jakimi zajęciami uczeń będzie objęty i w jakiej formie będą one realizowane. Może się zdarzyć, że część zajęć będzie miał z rówieśnikami w klasie lub mniejszej grupie, a część zajęć będzie prowadzona w formie indywidualnej w ramach kształcenia specjalnego. Wszystko zależy od indywidualnych potrzeb ucznia.

Co istotne, dyrektor szkoły ma obowiązek poinformować rodziców i opiekunów dziecka ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi o spotkaniach zespołu nauczycieli i specjalistów opracowujących indywidualny program edukacyjno-terapeutyczny. To rodzic najlepiej zna swoje dziecko i musi mieć wpływ na ustalenie organizacji kształcenia.

Pytanie 2. Czy szkoła może odmówić?

Czy uczniowi z niepełnosprawnościami można odmówić nauki w szkole?

Nie można odmówić. Uczeń z niepełnosprawnościami ma takie same prawo do edukacji w szkole, jak uczeń pełnosprawny. Prawo ucznia jest jednocześnie zobowiązaniem dla szkoły. Uczeń z niepełnosprawnościami ma mieć w ramach swoich możliwości zajęcia w szkole. Tylko stan zdrowia ucznia może powodować, że zajęcia muszą być organizowane w domu.

Szkoła musi nie tylko dostosować formę zajęć do zaleceń zawartych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego i wskazać ją w indywidualnym programie edukacyjno-terapeutycznym, ale wykorzystać wszystkie możliwości wsparcia ucznia i nauczycieli prowadzących z zajęcia z uczniem, jakie wynikają z przepisów prawa, by umożliwić uczniowi z niepełnosprawnością bezpieczny pobyt w szkole, opiekę i dostosowanie metod pracy do jego potrzeb i możliwości (np. zapewnić pomoc dodatkowego nauczyciela lub personelu pomocniczego, zapewnić odpowiedni sprzęt specjalistyczny, dostosowane podręczniki i materiały edukacyjne, dostosowane metody pracy).

Celem wszystkich działań powinno być wspieranie funkcjonowania dziecka w grupie rówieśników. Przepisy prawa dają szereg możliwości dyrektorowi szkoły, jak i nauczycielom w tym zakresie, i powinni oni z nich korzystać. Są na ten cel również środki, które na kształcenie ucznia z niepełnosprawnością są przekazywane w zwiększonej wysokości.

Pytanie 3. Czy szkole można pomóc?

Czy szkoła może uzyskać pomoc w ustaleniu, jak wspierać ucznia z niepełnosprawnością?

Jeśli jest taka potrzeba, szkoła może zwrócić się po pomoc do publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej, placówki doskonalenia nauczycieli. Informację o przepisach prawa można pozyskać z poradników opracowanych przez ORE oraz zasięgnąć informacji w kuratorium oświaty. Pomocy w znalezieniu informacji dotyczących metod i form wsparcia ucznia z niepełnosprawnością mogą także udzielić biblioteki pedagogiczne.

Pytanie 4. Czym jest nauczanie indywidualne?

Czym jest indywidualne nauczanie w szkołach, zgodnie z obowiązującymi przepisami?

Indywidualne nauczanie jest formą kształcenia przeznaczoną tylko dla uczniów chorych, którym stan zdrowia czasowo uniemożliwia chodzenie do szkoły. Chodzi o uczniów, którzy są po wypadkach, z urazami, z ciężkimi chorobami, np. nowotworowymi. To do tych uczniów kierowane są przepisy, które gwarantują im możliwości realizacji obowiązku szkolnego w czasie, kiedy nie mogą uczęszczać do szkoły i dlatego realizują zajęcia edukacyjne w domu.

Uczeń wraca do szkoły, jeśli jego stan zdrowia poprawi się. Niepełnosprawność nie jest wskazaniem do kierowania ucznia na indywidualne nauczanie. Uczeń z uwagi na swoją niepełnosprawność ma mieć w miarę możliwości i swoich potrzeb odpowiednio zorganizowane zajęcia w szkole w ramach indywidualnego programu edukacyjno-terapeutycznego (IPET).

Pytanie 5. Co z uczestniczeniem w życiu szkoły?

Czym się różni nauczanie indywidualne od indywidualnego programu edukacyjno-terapeutycznego?

Indywidualne nauczanie jest przeznaczone dla dzieci chorych, które ze względu na chorobę nie mogą chodzić do szkoły i zajęcia odbywają się w domu. Nic nie stoi na przeszkodzie, by uczeń, który realizuje indywidualne nauczanie, uczestniczył w życiu szkoły. Mimo zajęć w domu, może brać udział w różnych zajęciach, np. uroczystościach szkolnych. Indywidualny program edukacyjno-terapeutyczny jest opracowywany dla uczniów posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego.

Pytanie 6. Co z nadużywaniem indywidualnego nauczania?

Czy przepisy o indywidualnym nauczaniu, wprowadzone od września 2017 r., mogą być nadużywane wobec dzieci z niepełnosprawnościami?

Szkoły nie mogą sugerować rodzicom kierowania ucznia na indywidualne nauczanie tylko dlatego, że wsparcie, którego udzielają, nie jest wystarczająco skuteczne w oparciu o indywidualny program edukacyjno-terapeutyczny, np. nauczyciel nie potrafi odpowiednio dostosować metod i form pracy z uczniem. Ważne jest, żeby zrozumieć na czym polega problem z funkcjonowaniem ucznia, z czego wynika, po to, by podjąć odpowiednie działania wspierające.

Inne działania powinny być podjęte w sytuacji, gdy problemy z funkcjonowaniem ucznia wynikają z niewłaściwych metod pracy nauczyciela, inne, gdy czy trudności spowodowane są np. niewłaściwymi postawami wobec niepełnosprawności rówieśników, inne, jeśli wynikają ze specyfiki niepełnosprawności dziecka. Objęcie dziecka indywidualnymi zajęciami w sytuacji, gdy problem leży po stronie barier w środowisku, nie tylko nie doprowadza do usunięcia tej bariery, utrwalając niewłaściwe praktyki, ale naraża ucznia na społeczną izolację, a w konsekwencji trudności w rozwoju emocjonalno-społecznym.

Ministerstwo Edukacji Narodowej zapewniło takie rozwiązania prawne, które gwarantują uczniom z niepełnosprawnościami naukę w szkole dostosowaną do indywidualnych potrzeb dziecka, z których szkoły powinny korzystać, dostosowując działania do indywidualnych potrzeb dziecka.

Pytanie 7. Czy nauczyciel musi współpracować z rodziem?

Czy nauczyciel musi współpracować z rodzicem dziecka z niepełnosprawnością?

Obowiązkiem nauczycieli jest bliska współpraca z rodzicami dzieci z niepełnosprawnościami. Rodzice uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi muszą mieć bezpośredni dostęp do nauczyciela swojego dziecka oraz możliwość uzyskiwania na bieżąco informacji na temat postępów edukacyjnych i funkcjonowania dziecka w szkole.

Pytanie 8. Kto pomoże rodzicowi?

Co ma zrobić rodzic, jeśli uczeń z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego nie otrzymuje wsparcia w szkole? Gdzie i do kogo powinien zwrócić się o pomoc?

Jeśli w danej szkole pojawi się taka sytuacja, należy natychmiast zgłosić się do właściwego terytorialnie kuratora oświaty. Kurator oświaty w ramach nadzoru pedagogicznego ma obowiązek zainterweniować, aby dyrektor szkoły realizował nałożone na niego obowiązki.

Dodatkowo do dyspozycji rodziców i opiekunów uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi pozostaje również adres mailowy udostępniony przez Ministerstwo Edukacji Narodowej: edukacjawlaczajaca@men.gov.pl

Pytanie 9. Czym jest zindywidualizowana ścieżka kształcenia?

Kto może skorzystać ze zindywidualizowanej ścieżki kształcenia?

Może skorzystać z niej uczeń, który ma problemy z funkcjonowaniem w szkole również ze względu na stan zdrowia. Zindywidualizowana ścieżka kształcenia to forma pomocy psychologiczno-pedagogicznej realizowana na podstawie opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej.

Uczeń może mieć zorganizowane zajęcia z klasą, bądź indywidualnie na terenie szkoły, w zależności od jego potrzeb. Nie jest to forma przewidziana dla uczniów posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, bowiem ich formy wsparcia – w tym również w postaci organizacji indywidulanych zajęcia na terenie szkoły – są zapewniane na podstawie indywidulanego programu edukacyjno-terapeutycznego.

Rodzicu, pamiętaj!

Jeśli Twoje dziecko posiada orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego

• Szkoła ma obowiązek opracowania indywidualnego programu edukacyjno-terapeutycznego.
• Dyrektor szkoły musi poinformować Cię o spotkaniu zespołu nauczycieli i specjalistów opracowujących indywidualny program edukcyjno-terapeutyczny dla Twojego dziecka. Weź udział w spotkaniu zespołu. Rodzicu, to Ty najlepiej znasz swoje dziecko, ustalenie organizacji kształcenia musi być z Tobą uzgodnione.
• Program edukacyjno-terapeutyczny powinien być dostosowany do możliwości i potrzeb Twojego dziecka.

Jeśli Twoje dziecko nie posiada orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego, ale ma problemy z funkcjonowaniem w szkole (np. zdrowotne), może zostać objęte zindywidualizowaną ścieżką kształcenia na terenie szkoły (na podstawie opinii publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej).

Indywidualne nauczanie

• Jest przeznaczone tylko dla tych uczniów, którym stan zdrowia nie pozwala uczęszczać do szkoły.
• Jeśli stan zdrowia dziecka ulegnie poprawie, w każdej chwili może wrócić do szkoły na zajęcia z rówieśnikami.

Rodzicu, jeśli masz dodatkowe pytania lub wątpliwości

• Skontaktuj się z kuratorium oświaty właściwym dla Twojego miejsca zamieszkania.
• Do dyspozycji jest również adres mailowy edukacjawlaczajaca@men.gov.pl.
• Więcej informacji www.men.gov.pl (zakładka Kształcenie i wychowanie).