Głuchoślepota jako odrębna niepełnosprawność

Prawdopodobnie jeszcze w tym roku głuchoślepota, czyli równoczesne uszkodzenie narządów słuchu i wzroku, zostanie prawnie uznana za odrębny rodzaj niepełnosprawności i otrzyma oddzielny kod w orzecznictwie o niepełnosprawności. Sejmowa Komisja Polityki Społecznej i Rodziny na posiedzeniu 4 sierpnia wystosowała do ministra pracy i polityki społecznej dezyderat  z prośbą o przyspieszenie prac nad realizacją tego projektu.

Obecnie w orzeczeniach o niepełnosprawności, które są wydawane osobom głuchoniewidomym przez powiatowe i wojewódzkie zespoły ds. orzekania o niepełnosprawności, wpisywany jest najczęściej jeden z dwóch kodów: 03-L (głuchota) lub 04-O (ślepota). Takie zapisy nie odzwierciedlają faktycznego stanu, w którym znajdują się osoby głuchoniewidome, bo uwzględniają dysfunkcję tylko jednego zmysłu, a drugi uznają za zupełnie sprawny.

 W przypadku osób tylko głuchych lub tylko niewidomych występuje tzw. kompensacja (równoważenie jednego działania innym działaniem) wzroku słuchem lub słuchu wzrokiem. A w przypadku osób głuchoniewidomych jest ona albo wykluczona, albo poważnie utrudniona. Jednoczesne występowanie uszkodzeń o różnych stopniach zmysłów słuchu i wzroku wywołuje dla osoby nimi dotkniętej zupełnie inne skutki niż dla osoby z dysfunkcją tylko jednego narządu.

Towarzystwo Pomocy Głuchoniewidomym walczy już od kilku lat o uznanie w Polsce głuchoślepoty jako oddzielnej kategorii niepełnosprawności i nadania jej oddzielnego kodu w orzeczeniach o niepełnosprawności. Takie rozwiązanie wprowadziło już wiele krajów Unii Europejskiej – np. Wielka Brytania, Francja, Szwecja, Dania, a zmianę przepisów w tym zakresie przygotowują Włochy, Hiszpania i Austria. Działania te zgodne są z przyjętą przez Parlament Europejski w 2004 r. Deklaracją Praw Osób Głuchoniewidomych. Dokument ten uznaje głuchoślepotę za specyficzny rodzaj niepełnosprawności, a osobom nią dotkniętym zapewnia takie same prawa jak pozostałym obywatelom Unii Europejskiej.

Luka w polskim orzecznictwie dotyczącym głuchoślepoty wywołuje wiele problemów. Wskazali na nie posłowie z sejmowej Komisji Polityki Społecznej i Rodziny w specjalnym dezyderacie skierowanym do szefa resortu polityki społecznej. Posłowie zauważyli m.in., że osoby głuchoniewidome traktowane są przez system wsparcia (np. dostęp do edukacji, dofinansowanie do zakupu sprzętu wspomagającego słyszenie lub widzenie) tak, jakby były tylko niewidome lub tylko niesłyszące, a przecież wymagają one zupełnie innego rodzaju pomocy.

- Brak oznaczenia kodowego dla głuchoślepoty niezwykle utrudnia także znalezienie osób głuchoniewidomych w wykazach osób niepełnosprawnych prowadzonych przez różnego rodzaju instytucje, a w konsekwencji uniemożliwia określenie dokładnej liczby osób głuchoniewidomych w Polsce. To dla nas duży problem, bo konstrukcje programów pomocowych, na które przyznawane są środki publiczne, bazują właśnie na takich danych – tłumaczył Grzegorz Kozłowski, prezes Towarzystwa Pomocy Głuchoniewidomym, podczas posiedzenia komisji.

Posłowie sejmowej Komisji Polityki Społecznej i Rodziny przyjęli jednogłośnie dezyderat skierowany do ministra pracy i polityki społecznej z apelem o podjęcie prac nad prawnym uznaniem głuchoślepoty jako odrębnej niepełnosprawności oraz o określenie terminu wejścia w życie znowelizowanych przepisów.

Alina Wojtowicz-Pomierna, zastępca dyrektora Biura Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych (BON), zapewniła, że w resorcie trwają już intensywne prace nad zdefiniowaniem głuchoślepoty i wprowadzaniem dla niej oddzielnego kodu w orzecznictwie. Szczegółowe rozwiązania są konsultowane z lekarzami orzecznikami i ze stroną społeczną.

Pomimo braku odpowiednich zapisów prawnych w Polsce określenie „osoba głuchoniewidoma” jest powszechnie używane, a nawet uznaje się je formalnie – np. w zapisach w projekcie ustawy o języku migowym.