Kraina ducha i kamienia – Ziemia Święta dla odważnych

Gdy jechałem tam po raz pierwszy – byłem pełen niepewności jak odkrywca: jakie będą te miejsca znane z opisów Ewangelii i... codziennych gazet. Ile pozostało tam śladów wydarzeń sprzed 2000 lat, a na ile przytłacza niebezpieczna, dzisiejsza codzienność kraju, w którym toczy się wojna?

Wsiadając do samolotu, by po raz drugi, po dwóch latach, przemierzyć biblijne szlaki Izraela, miałem nadzieję na powtórne wzruszenia, zdziwienie i zachwyty. Kiedy wiosną tego roku wyruszałem tam po raz trzeci – tym razem m.in. z kolegą z ławy poselskiej, Markiem Plurą, cieszyłem się, że będę znowu u źródeł naszej cywilizacji, w miejscu, gdzie wszystko się zaczęło.

Déja vu
Kolejny już raz przeżyłem wjazd o świcie do Jerozolimy (zwanej przez Żydów „Jeruszalajm”, czyli „Miasto Pokoju”, a przez Arabów – „El Quud” czyli „Piękna”), a potem wędrówkę najeżonymi schodami, wąskimi uliczkami Starego Miasta. Nazajutrz, z porannym słońcem za plecami, schodziliśmy z Góry Oliwnej stromą dróżką wzdłuż cmentarzy. Kolejnego dnia udaliśmy się na plac przed Bazylikę Narodzenia w Betlejem. Za nami było już też powtórne „pierwsze” spojrzenie na liliową kopułę Bazyliki Zwiastowania w Nazarecie... Znowu pustynne Jerycho za granicą Autonomii Palestyńskiej. A dla kontrastu - bajecznie zielona i ukwiecona Galilea, położona na północ od Jerozolimy, nad życiodajnym (a przez to też – wobec dotkliwego deficytu wody – powodującym tak wielkie spory) Morzem Galilejskim, zwanym też Jeziorem Tyberiadzkim lub Genezaret. W dalszej wędrówce pojawiła się, jakby z innego świata, rzeźbiona we wszelkich odcieniach brązu skalista Pustynia Judzka ze stalowo-ciężkim rozlewiskiem Morza Martwego.

Za pierwszym razem wszystko było dla mnie nowe, tak bardzo inne, zadziwiające. Za drugim – widziałem już więcej, jakby wzrok sięgał głębiej. Za trzecim razem najważniejsze nie były już widoki i dźwięki – raczej atmosfera, klimat, tętno i duch tego wyjątkowego miejsca. Uczucie to można porównać do pójścia po kilku latach przerwy na pasterkę w noc Bożego Narodzenia: choć znane są miejsce, modlitwy, przebieg mszy świętej i kolędy radośnie śpiewane wśród kłębów pary w mroźną noc, to jednak wzruszenie i zachwyt są świeże jak za pierwszym razem.

Status gościa
Wiele razy słyszałem: „Czy ty się nie boisz? Przecież tam trwa wojna!? Poza tym nie jest to miejsce dla osoby poruszającej się na wózku...”. Owszem – co krok napotyka się uzbrojonych mundurowych i trudno rozpoznać, czy to wojsko, policja czy jeszcze ktoś inny. Dziwią oddziały maszerujących ulicami Jerozolimy młodych żołnierzy z karabinami na plecach. Dziwi jeszcze bardziej, jeśli to oddział dziewcząt. A najbardziej zaskakuje widok cywilów – z długą bronią opartą o plecak lub torbę, siedzących w restauracji, stojących w kolejce sklepowej lub na przystanku autobusowym. Ponure wrażenie robi widok kilkunastometrowy, szary, betonowy mur, usiany wieżami strażniczymi, okalający Betlejem i tereny zamieszkane głównie przez Palestyńczyków. Mur jakby wprost ze świata udręczonej lękiem przed władzą, niczym i przez nikogo niekontrolowanej wyobraźni Orwella.

A jednak w grupie pielgrzymów nie odczuwa się lęku. Gdy się mieszka w palestyńskim hotelu we wschodniej, arabskiej części Jerozolimy i jeździ palestyńskimi autobusami w towarzystwie przewodnika doskonale zorientowanego w tamtejszych stosunkach (m.in. dzięki biegłej znajomości języka hebrajskiego i swobodnej komunikacji w różnych odmianach arabskiego), szybko dociera do świadomości poczucie, że jest się na tej ziemi szanowanym gościem. Podobnie ze strony Izraelczyków – niezależnie czym to poszanowanie gościa się tłumaczy.

Drogi do pokonania
Bardziej dokuczliwe niż wojenne napięcia i obostrzenia są tam dla pielgrzyma z niepełnosprawnością bariery. Dla osób poruszających się na wózkach problemy zaczynają się już od nierównej, pokrytej najczęściej kamienną kostką i pełnej zdradliwych dziur nawierzchni chodników i ulic. Ulice są zazwyczaj strome i śliskie. Piesze szlaki (bo to ani zwykłe uliczki, ani też w naszym rozumieniu deptaki) na jerozolimskiej starówce gęsto usiane są długimi, nierównymi kamiennymi schodami.

Jerozolima to miasto w górach – leży wszak na wysokości... Zakopanego! Widać też, jak w kolejnych latach przybywa miejsc dostępnych, a nawet dostosowanych. Widać je, choć nie zawsze daje się zrozumieć logikę w tym usuwaniu barier oraz czynieniu obiektów i przestrzeni dostępnymi również dla osób z niepełnosprawnością. Bo oto znienacka na dziedzińcu przy Studium Biblijnym Franciszkanów w sercu starej Jerozolimy znajduję wygodny i dość długi podjazd. Dziwi tylko, że zarówno przed wejściem na ów dziedziniec, jak i za nim droga pełna jest schodów i wybojów. Podobnie zaskakuje nowoczesna winda między dwoma kondygnacjami przy kościele In Galicantu (czyli „Kur zapiał”), czy też wygodna i dostosowana toaleta przy wykopaliskach starożytnego Scytopolis – o ile uda się pokonać krętą i spadzistą drogę, by do niej dotrzeć...

Zatem żeby pomimo niepełnosprawności móc przebyć pielgrzymi szlak przez Ziemię Świętą, dobrze być w towarzystwie przyjaznych osób, które potrafią pomóc. Niejednokrotnie jedyną możliwością dalszej drogi było zebranie czterech mocnych i sprawnych, by przenieśli wózkowicza przez kamienisty odcinek drogi lub kręte schody.

Plan na powrót
Pomoc bywa konieczna również w owianej legendą, wzniesionej przez Heroda twierdzy Masada, górującej nad starożytnym szlakiem do Egiptu pośród Pustyni Judzkiej, nad Morzem Martwym. Dla Żydów i dzisiejszego Izraela to wyjątkowe miejsce – słynne z powodu heroicznej, kilkuletniej obrony garstki powstańców walczących o wyzwolenie spod władzy Rzymu w latach 70. I wieku n.e. Na szczyt Masady można się dostać „ścieżką węża”, wijącą się zygzakami po stromym zboczu (ok. 3 godzin wędrówki) albo nowoczesną kolejką linową (kilkanaście minut). Dolna stacja kolejki stanowi zarazem kompleks muzealno-sklepowo-restauracyjny. Tutaj na wózku można poruszać się dość swobodnie. Na górze jednak, mimo wybetonowanych alejek na rozległym płaskowyżu twierdzy, trudno dotrzeć na wózku do najważniejszych punktów widokowych i miejsc historycznych. Z przyjazną asystą nawet na Masadzie można jednak bardzo wiele...!

Mimo przeszkód i utrudnień już myślę o tym, żeby pojechać tam kolejny raz...

Autor jest posłem na Sejm RP, przewodniczącym sejmowej Komisji Polityki Społecznej i Rodziny oraz wiceprzewodniczącym Parlamentarnego Zespołu ds. Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi.