Lista Mocy 1918-2018. Leon Halban

1893–1960
historyk prawa, wykładowca

Urodził się w Krakowie jako syn wybitnego historyka prawa, profesora Uniwersytetu w Czerniowcach, późniejszego profesora i rektora Uniwersytetu Lwowskiego. Sam też podjął studia prawnicze na Uniwersytecie Lwowskim, interesując się przy tym historią i filozofią. Studiował także na uniwersytecie w Wiedniu i Grenoble. Pracował w wiedeńskim Naczelnym Komitecie Narodowym, a potem w Lublinie w Zarządzie Cywilnym Generalnego Gubernatorstwa.

Gdy powstało Państwo Polskie, znalazł zatrudnienie w Ministerstwie Opieki Społecznej, a później Banku Budowlanym i Komitecie Banków Państwowych.

W 1916 r. uzyskał tytuł doktora prawa kanonicznego na Wydziale Prawa Uniwersytetu Lwowskiego, a 10 lat później – habilitację na podstawie pracy „Lichwa w nauce i prawie kościelnym”. Został profesorem tytularnym, a w 1936 r. profesorem nadzwyczajnym tej uczelni. W trakcie rosyjskiej okupacji Lwowa działał w konspiracji, a w czasie okupacji hitlerowskiej ukrywał się w lwowskim klasztorze Sacré-Coeur, prowadząc tajne nauczanie na konspiracyjnym uniwersytecie. Interesował się rasizmem i hitleryzmem oraz występował przeciwko tym ideologiom w pracach naukowych i publicystycznych z historii prawa kościelnego, takich jak m.in.: „Religia w Trzeciej Rzeszy” (1936) czy późniejszej – „Mistyczne podstawy narodowego socjalizmu” (1946). W tej ostatniej pracy wskazał na dwojakie korzenie nazizmu będącego w opozycji zarówno do katolicyzmu, jak i racjonalizmu.

Z powodu antyhitlerowskich wystąpień w okresie międzywojennym był poszukiwany przez Niemców, ale szczęśliwie uniknął aresztowania.

Jesienią 1944 r., gdy do Lwowa ponownie wkroczyli Sowieci, opuścił miasto i przeniósł się do Lublina, gdzie objął Katedrę Kościelnego Prawa Publicznego oraz Źródeł Prawa Kanonicznego na Wydziale Prawa Kanonicznego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. W 1946 r. został profesorem zwyczajnym tej uczelni, a w 1949 r. – dziekanem Wydziału Prawa. Po utworzeniu Wydziału Prawa na Uniwersytecie im. Marii Curie-Skłodowskiej (UMCS) objął tamtejszą Katedrę Powszechnej Historii Państwa i Prawa. W 1950 r. otrzymał nominację na profesora UMCS.

Interesował się też etnografią, religioznawstwem i regionalizmem. Przewodniczył lubelskiemu oddziałowi Polskiego Towarzystwa Historycznego, przez wiele lat był wiceprezesem Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego i wiceprezesem Lubelskiego Towarzystwa Naukowego. Angażował się w różne akcje charytatywne, związany był także z Caritas (przez rok jako członek zarządu przymusowego). Leon Halban od wojny chorował na zapalenie nerwów ruchowych i poruszał się na wózku. W 1959 r. amputowano mu nogi. Nigdy jednak nie skarżył się ani nie absorbował uwagi otoczenia swoimi dolegliwościami. Współpracownicy i studenci podziwiali jego spokój i pogodę ducha. Niemal do ostatnich dni prowadził zajęcia dydaktyczne. Zmarł 3 maja 1960 r.