Ośrodek rehabilitacyjno-opiekuńczy a ulga podatkowa
Mama ma 91 lat i nie jest w stanie funkcjonować samodzielnie. Wymaga opieki przy wszystkich czynnościach życia codziennego, myciu, jedzeniu, chodzeniu, itd. Ma silne zaburzenia pamięci. Ma emeryturę. Nie ma orzeczenia o niepełnosprawności. Czy po umieszczeniu mamy w ośrodku rehabilitacyjno-opiekuńczym, będzie mogła uzyskać zwrot poniesionych wydatków na cele rehabilitacyjne? Jeżeli nie, to co należy zrobić, żeby mogła? Uzyskać orzeczenie o niepełnosprawności mamy? Czy nie utraci przy takim orzeczeniu emerytury (nie ulegnie zmniejszeniu lub zamianie na niższą od obecnie pobieranej emerytury - rentę). Czy osoba w takim wieku i takimi problemami nie jest uznawana za niepełnosprawną z urzędu. Mama nawet nie jest zdolna podpisać się, a co dopiero samodzielnie złożyć wniosek lub stawić przed komisją. Proszę o pomoc w tej sprawie.
Szanowny Panie,
Aby móc korzystać z uprawnień i ulg dla osób z niepełnosprawnością w większości przypadków konieczne jest prawne potwierdzenie statusu niepełnosprawności. Orzeczenie o niepełnosprawności jest niezbędne, by móc dokonywać odliczeń podatkowych (ulga rehabilitacyjna), nie ma natomiast negatywnego wpływu na wysokość pobieranego świadczenia (emerytury). Jednak uznanie za osobę niepełnosprawną nie następuje z urzędu, tylko na wniosek osoby zainteresowanej. W przypadku jeśli Pańska mama nie będzie mogła w sposób świadomy wnioskować o orzeczenie, konieczne byłoby wystąpienie do sądu o jej ubezwłasnowolnienie (sytuacja gdy osoba nie ma możliwości samodzielnego podejmowania decyzji dotyczących swojej osoby i majątku).
Wówczas jej przedstawiciel ustawowy ustanowiony przez sąd (np. Pan) będzie mógł osobę ubezwłasnowolnioną reprezentować i wniosować o orzeczenie niejako w zastępstwie, w jej imieniu. Jeśli chodzi o zasady kierowania do placówek opiekuńczych to różnią się w zależności od ich rodzaju - z jednej strony są to ZOL i ZPO, a z drugiej DPS.
Jeśli zaś chodzi o pobyt w zakładzie opiekuńczo-leczniczych (ZOL) lub pielęgnacyjno-opiekuńczym (ZPO), to pobyt w nich jest świadczeniem zdrowotnym - więc w przypadku jeżeli pacjent nie jest zdolny do samodzielnego podjęcia decyzji i wyrażenia zgody na przyjęcie do ZOL-u, decyzję taką podejmuje sąd opiekuńczy na wniosek lekarza. Rodzina osoby wymagającej umieszczenia w ZOL-u nie jest uprawniona do wystąpienia z wnioskiem do sądu, podobnie ośrodek pomocy społecznej. § 6 Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 25 czerwca 2012 r. w sprawie kierowania do zakładów opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych (Dz.U. z 2012 r. poz. 731) wskazuje, że wniosek, skierowanie oraz wywiad pielęgniarski i zaświadczenie lekarskie, o których mowa w § 3, nie są wymagane, w przypadku gdy sąd opiekuńczy wyda orzeczenie o umieszczeniu świadczeniobiorcy w zakładzie opiekuńczym. Właściwym sądem opiekuńczym jest sąd rejonowy miejsca sąd właściwy dla miejsca gdzie świadczenie lekarskie ma być wykonane (czyli siedziby ZOL). Odpłatność za pobyt w ZOL i ZOP (70% dochodu) można odliczyć w ramach ulgi rehabilitacyjnej (wymagane jest orzeczenie potwierdzające niepełnosprawność).
Z kolei prawo do umieszczenia w DPS (dom pomocy społecznej) przysługuje, jak wskazuje art. 54 ust. 1 Ustawy o pomocy społecznej, osobie wymagającej całodobowej opieki z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności, niemogącej samodzielnie funkcjonować w codziennym życiu, której nie można zapewnić niezbędnej pomocy w formie usług opiekuńczych. Pobyt w DPS jest odpłatny, średni koszt takiego pobytu ustala (w zależności od jego zasięgu) wójt (burmistrz)/starosta/wojewoda. Opłatę w pierwszej kolejności opłacają mieszkańcy domu (nie więcej niż 70% dochodu), a jeśli ich dochód nie wystarczy - małżonkowie, zstępni (dzieci, wnuki), wstępni, następnie gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej. Szczegółowe informacje znajdzie Pan w wymienionej wyżej ustawie lub w ośrodku pomocy społecznej. Opłat za DPS nie można odliczyć w ramach ulg rehabilitacyjnych. Do domu pomocy społecznej (gdy brak zgody osoby zainteresowanej lub niemożności podjęcia przez nią decyzji i złożenia podpisu) kieruje się na podstawie:
- wniosku opiekuna prawnego (ustanowionego przez sąd po przeprowadzeniu ubezwłasnowolnienia) posiadającego postanowienie sądu zezwalające na umieszczenie osoby ubezwłasnowolnionej w domu pomocy społecznej;
- postanowienia sądu – bez zgody osoby kierowanej (wnioskuje o to ośrodek pomocy społecznej).
Z poważaniem
Anita Siemaszko, prawnik