Stwierdzone przez NIK nieprawidłowości związane z przygotowaniem i wdrożeniem programu "Centra opiekuńczo-mieszkalne" nie wpłynęły negatywnie na wsparcie udzielane osobom z niepełnosprawnościami – stwierdziło MRPiPS. Dodało, że w 2024 r. rozpoczęło ujednolicanie zasad funkcjonowania centrów.
Najwyższa Izba Kontroli na początku marca opublikowała raport z kontroli programu "Centra opiekuńczo-mieszkalne". Program pomaga samorządom terytorialnym w stworzeniu dorosłym osobom z orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności warunków do niezależnego funkcjonowania. Otrzymały one na to dofinansowanie.
Nieprawidłowości programu
Kontrola objęła lata 2019-2023. Z raportu wynika, że MRPiPS nierzetelnie przygotowało ten program i źle go wdrożyło. Był wielokrotnie zmieniany, a powiaty i gminy nierówno traktowane. W rezultacie NIK oceniła, że nie można zweryfikować jego skuteczności. Jednocześnie wskazała na potrzebę doprecyzowania i ujednolicenia założeń programu. Wniosła o ustawowe usytuowanie w systemie pomocy społecznej centrów opiekuńczo-mieszkalnych, aby zapewnić im trwałość, określić ich status, sposób tworzenia i finansowania.
PAP zwróciła się do Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej o odniesienie się do tego raportu. Odpowiedź przysłał Wydział Prasowy i Wsparcia Rzecznika MRPiPS. Podkreślił w niej, że ustalone w toku kontroli nieprawidłowości związane z przygotowaniem programu i z jego wdrożeniem "nie wpłynęły negatywnie na wsparcie udzielane osobom z niepełnosprawnościami".
Jednocześnie Wydział poinformował, że ministerstwo, "dostrzegając konieczność ewaluacji poszczególnych edycji Programu, podjęło stosowne kroki i rozpoczęło w 2024 r. działania majce na celu wprowadzanie ujednoliconych zasad w zakresie funkcjonowania wszystkich COM". Podał, że NIK pozytywnie ocenił te działania.
Odpowiedź MRPiPS
Wydział zaznaczył, że koordynacja, nadzór i kontrola zadań realizowanych przez gminy i powiaty w ramach tego programu, w tym także kontrola sposobu wykorzystania centrów opiekuńczo-mieszkalnych, to zadania wojewodów.
- Kontrola NIK wykazała, że wojewodowie sprawują rzetelny nadzór nad Programem – czytamy w odpowiedzi MRPiPS.
- Ponadto, NIK zauważyła, że skontrolowane centra opiekuńczo-mieszkalne prawidłowo realizowały zadania. Wsparciem obejmowano wyłącznie osoby spełniające wymogi, a uczestnicy otrzymywali pomoc zgodną z zasadami wynikającymi z Programu oraz dostosowaną do indywidualnych potrzeb i możliwości wynikających z ich wieku i stanu zdrowia. We wszystkich skontrolowanych samorządach wydatki poniesione na utworzenie i wyposażenie centrów oraz zapewnienie ich funkcjonowania były przewidziane w kosztorysach, racjonalne i niezbędne do realizacji zadań określonych w umowach. Gminy i powiaty w terminach wyznaczonych w umowach rozliczyły otrzymane środki – napisał Wydział w odpowiedzi.
Według MRPiPS powyższe ustalenia NIK świadczą o prawidłowej realizacji programu.
Odnosząc się do wniosku NIK w sprawie zapewnienia trwałości centrów opiekuńczo-mieszkalnych poprzez ich włączenie do ustawy o pomocy społecznej, Wydział Prasowy i Wsparcia Rzecznika poinformował, że MRPiPS dostrzega potrzebę zapewnienia po upływie okresu trwałości wskazanego w treści programu dofinansowania działalności centrów opiekuńczo-mieszkalnych – do czasu ustabilizowania sytuacji centrów.
- Jest to jeden z istotnych elementów działań podejmowanych w toku systemowego uregulowania zasad funkcjonowania COM oraz prowadzonych konsultacji i analiz związanych z oceną funkcjonowania sytemu wsparcia mieszkalnictwa dla osób z niepełnosprawnościami – podano. Dodano, że od września 2024 r. prowadzone są konsultacje i analizy związane z oceną funkcjonowania sytemu wsparcia mieszkalnictwa dla osób z niepełnosprawnościami oraz dotyczące mieszkalnictwa wspomaganego.
Główny cel programu
Głównym celem programu "Centra opiekuńczo-mieszkalne" jest stworzenie przez samorządy terytorialne dorosłym osobom z orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności warunków do niezależnego funkcjonowania.
Infrastruktura centrów i rodzaj świadczonych usług powinny odpowiadać potrzebom uczestników wynikającym z różnego stopnia niepełnosprawności i zapewniać im możliwość samodzielnego lub wspartego funkcjonowania, a także pomoc w kwestiach codziennych (np. przygotowywanie i spożywanie posiłków czy utrzymanie czystości). Wspólny pobyt mieszkańców w centrach ma wpływać pozytywnie na ich uspołecznienie, nawiązywanie relacji, podejmowanie aktywności na miarę możliwości i dawać szansę na samodzielne życie.
Norbert Nowocin
