Empatia u nauczycieli jest ważniejsza niż ich wiedza? Według uczniów - tak

W badaniu przeprowadzonym przez producenta papieru POL*, zaledwie 15% uczniów wskazuje, że najbardziej ceni ekspercką wiedzę nauczyciela. Dziś lubiany i ceniony nauczyciel to taki, który przede wszystkim stawia na dialog i kompetencje miękkie. To także osoba wrażliwa na niepokojące sygnały dotyczące stanu psychicznego uczniów i potrafiąca reagować na ich problemy. Jaki więc jest idealny pedagog i jak pomóc nauczycielom sprostać oczekiwaniom uczniów w czasach braków kadrowych w oświacie i przeciążenia zadaniami tych, którzy pracują w zawodzie? Tematem zajęła się Polska Akcja Humanitarna we współpracy z producentem papieru maki POL.

Jaki jest „idealny nauczyciel”?

W przeprowadzonym badaniu zapytano uczniów szkół podstawowych i średnich o cechy idealnego nauczyciela. Okazuje się, że to tzw. „kompetencje miękkie”, szczególnie z zakresu komunikacji, są najbardziej pożądane przez uczniów. Dobry nauczyciel to taki, który kieruje się empatią i szuka wspólnego języka z uczniami. Niestety niedobór szkolnych pedagogów oraz przeciążenie nauczycieli powoduje, że często trudno wpisać się im w te oczekiwania. Akcja „POLećmy ze wsparciem” skierowana do nauczycieli odpowiada na ten problem. W ramach programu pod patronatem Polskiej Akcji Humanitarnej opracowano specjalny bezpłatny poradnik dla nauczycieli, który w praktyczny sposób podpowie im jak na co dzień budować relacje z uczniami i rozmawiać z nimi w sytuacjach trudnych i stresujących.

Słuchać, słyszeć, rozmawiać

• 33% uczniów ceni indywidualne podejście nauczycieli do podopiecznych i próbę dotarcia do każdego;
• 32% wskazuje umiejętność rozmowy z uczniami i znalezienia z nimi wspólnego języka;
• 32% marzy o nauczycielu, który jest cierpliwy i poświęca uczniom odpowiednią ilość czasu.

Jednocześnie aż 75% uczniów deklaruje, że lubi swoich nauczycieli. Przy czym 40% nastolatków chciałoby częściej z nimi rozmawiać na tematy niezwiązane z przedmiotem. Młodzi oczekują większego zainteresowania nimi jako ludźmi, a nie tylko jako uczniami.

- Chciałabym, aby nauczyciele zrozumieli, że nie bez powodu wybrałam kierunek humanistyczny i mogę nie być zbyt dobra np. na chemii czy fizyce – mówi Emilia, uczennica II klasy liceum ogólnokształcącego.

- Nauczyciele powinni się zainteresować młodzieżą i powinni być bardziej uważni na to, co mówią – dodaje Bartek, uczeń 7 klasy szkoły podstawowej.

- Idealna szkoła? – Bardziej bezpośrednie relacje, mniej pośpiechu, więcej luźnych zajęć, wyjść, wspólnych spotkań – podsumowuje Wiktoria, uczennica III klasy liceum ogólnokształcącego.

Trochę bardziej wstrzemięźliwi są rodzice. Tylko 1/3 z nich uważa, że nauczyciele powinni podejmować aktywne kroki, jakimi są rozmowa z uczniem o jego problemach poza klasą. Równocześnie większość rodziców chciałoby otrzymać wsparcie od nauczycieli przy wychowywaniu swojego dziecka. Mniej niż połowa rodziców uważa, że nauczyciel powinien być dla ucznia inspiracją i wzorem.

- W polskich szkołach funkcjonują dwa modele komunikacji. Jeden to ten stary, który koncentruje się bardziej na dyscyplinie, autorytecie, który często ma mobilizować uczniów przez wywołanie w nich poczucia lęku. Drugi to ten poszukujący porozumienia, nastawiony na dialog. W tym ujęciu nauczyciel jest przewodnikiem i partnerem. Z radością obserwuję, że coraz więcej nauczycieli idzie tą drugą ścieżką. Jednak nie jest to łatwe. Liczba podopiecznych przypadająca na jednego nauczyciela, a czasami także brak umiejętności – mimo chęci – powodują, że kontakty na linii nauczyciel-uczeń, ale też nauczyciel-rodzic miewają raczej status „to skomplikowane”. Dlatego przygotowaliśmy poradnik, który ma pomoc reagować w codziennych sytuacjach – mówi Karolina Isio-Kurpińska, autorka pomocnika dla nauczycieli i pracowników szkół „Zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży”, który powstał w ramach kampanii „POLećmy ze wsparciem”, realizowanej przez markę POL oraz PAH.

Nauczymy się rozmawiać

Poradnik zwraca uwagę m.in. na sposób komunikowania się z uczniami w sytuacjach dla nich szczególnie trudnych, np. przy przekazywaniu przez nauczyciela informacji na temat złych wyników ucznia. W takich momentach użyte słowa i sposób komunikacji mogą zmotywować ucznia lub wręcz przeciwnie – wpłynąć negatywnie na samoocenę. Zadaniem poradnika jest budowanie świadomości takich sytuacji oraz udzielenie konkretnych porad. Są tu też wskazówki dotyczące rozmów z rodzicami, którzy czasem mają zupełnie inne spojrzenie lub wręcz nie dostrzegają problemów dotyczących wyników dziecka. Materiał został opracowany na podstawie faktycznych doświadczeń nauczycieli w relacjach z uczniami. Można go będzie pobrać bezpłatnie na stronie www: https://polecmyzewsparciem.pl/./

- Nauczyciele nie muszą mieć przygotowania psychologicznego i mogą mieć poczucie, że jest to zadanie przekraczające ich kompetencje. W kampanii „POLećmy ze wsparciem” podkreślamy, że nie chodzi o nakładanie na barki nauczycieli kolejnego obowiązku. Poradnik opiera się także na gotowych scenariuszach rozmowy w najbardziej typowych sytuacjach, z którymi w ciągu roku mierzy się zarówno uczeń, jak i nauczyciel – mówi Karolina Isio-Kurpińska.

Pedagog – wsparcie doceniane przez uczniów

Okazuje się, że młodzież wysoko ocenia pomoc szkolnego pedagoga. Uczniowie chętnie omawiają z nim m.in. problemy w szkole, takie jak konflikty z innymi uczniami bądź nauczycielami lub problemy rodzinne czy w kontaktach międzyludzkich.

Jak wskazuje badanie, uczniowie i uczennice, którzy odbyli spotkanie z pedagogiem (38%) w minionym roku, w zdecydowanej większości postrzegają to spotkanie jako pomocne – 73%. W ramach wybranych grup to dziewczynki w większym stopniu pozytywnie opisały swoje doświadczenie z pedagogiem – 80% (w porównaniu do 68% chłopców).

- Wyniki te dają jasny sygnał – pomoc specjalisty, jakim jest pedagog jest dziś bardzo potrzebna w szkole, a dostęp do porady powinien mieć każdy uczeń. Dlatego Polska Akcja Humanitarna od 2021 roku w ramach rozszerzonego programu „Pajacyk”, dzięki wsparciu partnerów, finansuje różne formy zajęć psychoterapeutycznych dla dzieci i młodzieży w wieku 6-18 lat. Akcje takie jak „POLećmy ze wsparciem” pomagają nam dotrzeć do większej liczby potrzebujących – mówi Magdalena Jaranowska, menedżerka programu „Pajacyk” w Polskiej Akcji Humanitarnej.

POL zlecił przeprowadzenie badania „Idealny nauczyciel. Polscy uczniowie i ich oczekiwania wobec nauczycieli” oraz wraz z PAH i ekspertką, Karoliną Isio-Kurpińska, przygotował bezpłatny poradnik dla nauczycieli. Wszystko po to, by zwrócić uwagę na problem kondycji psychicznej uczniów.

*Raport „Idealny nauczyciel. Polscy uczniowie i ich oczekiwania wobec nauczycieli”, 10.08.2022 zrealizowany na zlecenie POL. Badanie zostało zrealizowane techniką CAWI w ramach panelu internetowego. Łącznie przeprowadzono 300 wywiadów, po 50 wśród uczniów klas 7 – 8 podstawówki oraz 1 – 4 klas liceum.